همشهری آنلاین – گروه سیاسی: چین در سال‌های اخیر به‌طور فعال مسیرهای دریایی خود را بازبینی کرده تا از وابستگی به مسیرهای بحرانی و تحت کنترل رقبا بکاهد. گزارش اخیر پارلمان اروپا (A۱۰‑۰۲۲۹/۲۰۲۵) به‌روشنی نشان می‌دهد که این اقدام چین فقط یک پروژه تجاری نیست بلکه بخشی از راهبرد ژئوپلیتیک بلندمدت آن است. گزارش تصریح می‌کند «چین خود را به‌عنوان یک کشور نزدیک به قطب شمال معرفی کرده و مسیر ابریشم یخی (Polar Silk Road) را اعلام کرده است … و حضور خود را شمال مدار قطب به‌طور پیوسته و سریع افزایش می‌دهد.»
پس‌زمینه و انگیزه‌های چین
چین دهه‌هاست که از «معضل مالاکا» رنج می‌برد؛ بخش عمده واردات انرژی و کالاهای این کشور از تنگه‌ای باریک عبور می‌کند که می‌تواند در شرایط تنش مسدود شود. در همین راستا، پارلمان اروپا هشدار می‌دهد: «قطب شمال به‌سرعت به صحنه‌ای استراتژیک از رقابت ژئوپلیتیک، تقویت توان نظامی، تحول انرژی و تغییرات زیست‌محیطی جهانی تبدیل می‌شود.» این گزاره نشان می‌دهد که پکن، روسیه و کشورهای دیگر دریافته‌اند مسیرهای جدید دریایی نه تنها مسئله تجارت بلکه بخشی از منطق امنیت و نفوذ بین‌المللی است.
ابزارها و راهبردهای چین
چین برای کاهش وابستگی به مسیرهای سنتی، ۳ محور اصلی را دنبال می‌کند:
مسیر «ابریشم یخی» (Northern Sea Route) که با ذوب یخ‌های قطب شمال در فصل تابستان، زمان ترانزیت آسیا–اروپا را کوتاه می‌کند. گزارش می‌گوید «با عقب‌نشینی سریع یخ‌ها، مسیرهای تجاری فصلی و احتمالا تمام‌ساله مانند مسیر دریایی شمال (NSR) در دسترس قرار می‌گیرن که می‌توانند الگوهای تجارت جهانی را تغییر دهند، در حالی که چالش‌های زیست‌محیطی، امنیتی و حاکمیتی عمیقی برای قطب شمال ایجاد می‌کنند.»
شبکه بنادر و مسیرهای فرعی تحت پروژه کمربند-راه و «رشته مروارید» در اقیانوس هند، که به چین اجازه می‌دهد مسیرهای جایگزین ایجاد کرده و وابستگی به معابر تک‌نقطه‌ای را کاهش دهد.
همکاری استراتژیک با روسیه در قطب شمال. گزارش تاکید می‌کند «چین و روسیه در سال‌های اخیر همکاری خود را در قطب شمال افزایش داده‌اند … با امضای توافق همکاری گارد ساحلی … که همراستایی استراتژیک آن‌ها در شمال دور را تقویت می‌کند.»
فرصت‌ها و چالش‌ها
مسیرهای جدید امکان کاهش زمان و هزینه ترانزیت را فراهم می‌کنند اما محدودیت‌های جدی دارند. گزارش می‌گوید «شرایط سخت آب‌وهوایی، محدودیت امکانات جست‌وجو و نجات، هزینه‌های بالای بیمه و سوالات حل‌نشده درباره وضعیت حقوقی بین‌المللی این مسیرهای جدید، موانع عمده‌ای برای بهره‌برداری کامل آن‌ها هستند.»
علاوه بر این، پتانسیل نظامی و امنیتی مسیرهای شمالی باعث نگرانی‌ها شده است. گزارش اتحادیه اروپا مدعی شده است: اعلام چین به‌عنوان یک کشور نزدیک به قطب شمال یک خودنامگذاری گمراه‌کننده است … چین تلاش می‌کند فعالیت‌های نظامی و سیاسی خود را زیر پوشش تحقیقات علمی مخفی کند.