وقتی از ساخت و ساز غیرمجاز در سکونتگاه های غیررسمی صحبت می شود؛ منظور ۲.۷ میلیون ساختمان لرزان و غیرقابل اطمینانی است که در این بافت ها ساخته می شوند و هیچ نظارتی هم روی ساختشان نیست و در نتیجه به یک معضل جدی تبدیل شده اند. به خصوص وقتی در نظر می گیریم که این ساختمان های لرزان محل زندگی بخش زیادی از جمعیت کشور هستند.

به گزارش پرشین سازه ، سکونتگاه های غیررسمی معمولا در حواشی شهر ساخته می شوند و عموماً دسترسی مناسبی به خدمات پایه ای ندارند. اصلی ترین دلیل شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی، مهاجرت بی رویه به شهرهای بزرگ و ضعف در برنامه ریزی شهری بوده است که به تدریج به یکی از بزرگترین مشکلات شهری تبدیل شده!

هیچ استاندارد خاصی در ساخت این محله ها و سکونتگاه های غیررسمی رعایت نشده و برخی از آنها، حتی امکاناتی مثل آب، برق و گاز هم ندارند و دسترسی آنها به جاده و راه نیز مسدود است. در واقع ساکنان این بافت، اساساً زندگی عادی ندارند و علاوه بر این، برای شهر و دولت نیز به یک معضل جدی تبدیل شده اند.

متاسفانه در طی سال های گذشته، تعداد این سکونتگاه ها رو به افزایش رفته است. یکی از کارشناسان مسکن می گوید که این موضوع حالا به یک بحران شهری تبدیل شده!

فرشید ایلاتی؛ کارشناس سیاستگذاری مسکن نیز ضمن اشاره به این موضوع، تاکید کرد که با وجود معضلات زیرساختی فراوان، خیلی از خانواده های ایرانی در چنین بافتی سکونت دارند. ایشان نیز باور دارد که مهاجرت به شهرهای بزرگ و ناتوانی در برنامه ریزی مناسب شهری جهت تامین مسکن باعث شده که این سکونتگاه ها بیشتر شوند و معضلات زیادی برای خانواده ها و شهر ایجاد کنند.

واقعیت اینجاست که خیلی از این مهاجران و حتی ساکنان شهرهای بزرگ، قادر به پرداخت هزینه های زندگی در کلان شهر نیستند و به همین دلیل ناچاراً به مناطق حاشیه ای روی می آورند و حتی دست به ساخت و ساز غیرمجاز می زنند که نهایتاً محله هایی را پدید می آورد که بدون هیچ استانداردی ساخته شده اند و بافت سکونتگاه های غیررسمی را افزایش می دهند.

ایلاتی در ادامه صحبت های خود تاکید کرد:

موضوع به همینجا ختم نمی شود و ساخت و ساز غیرمجاز پدیده های دیگری مثل فساد، زمین خواری و تغییر کاربری غیرمجاز را به دنبال دارد. خیلی مواقع، افراد سودجو با تفکیک غیرقانونی زمین های دولتی یا کشاورزی و فروش آنها، مشکلات این بافت را بیشتر می کنند.

باید یک راهکار بلندمدت در نظر گرفته شود!

فرشید ایلاتی در ادامه صحبت های خود به این نکته اشاره کرد که مقابله با ساخت و سازهای غیرمجاز، کار شهرداری و نهادهای زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی است. سوال اصلی اینجاست که آیا تنها راهکاری که برای مقابله با این وضعیت می توان به کار گرفت، تخریب این ساختمان هاست یا می توان راهکاری بلندمدت هم در نظر گرفت؟!

این کارشناس مسکن تصریح کرد که برخوردهای صرفاً قانونی، بیشتر شبیه به پاک کردن صورت مسئله است و نمی تواند مشکلات این منطقه را به طور کامل حل کند. باید بررسی شود که از همان ابتدا، چرا چنین سکونتگاه هایی شکل گرفته؛ چه مسائل اقتصادی و اجتماعی در ساخت این سکونتگاه ها دخیل بوده و چه راهکار پایداری می توان برای حل این معضلات در نظر گرفت؟!

در کنار برخورد قانونی با افراد متخلف، باید فکری هم به حال برنامه ریزی شهری داشت و زیرساخت ها را توسعه داد. اقشار کم  درآمد جامعه برای دسترسی به مسکن باکیفیت و مناسب نیازمند حمایت است. با چنین رویکردی می توان فشارهای موجود بر مناطق حاشیه ای را برطرف کرد و به این ترتیب، کیفیت زندگی ساکنان را بالا برد.

در طی این سال ها، اقدامات زیادی برای حل این بحران انجام شده است. مثلاً در نیمه آبان ماه امسال، مدیرعامل سابق شرکت بازآفرینی شهری ایران اعلام کرده بود که سیاست کلی نظام، ساماندهی به مناطق حاشیه ای و بافت فرسوده است. در این رویکرد کلی، استفاده از روش های کارآمد مدنظر بوده و تلاش می شود که با هزینه و وقت کمتر، برنامه های مزبور را پیاده سازی کرد.

محمد آئینی گفته بود که نباید دولت، شهرداری و بخش خصوصی به شکل مستقیم در احیا بافت فرسوده، ناکارآمد و تاریخی شهر دخالت کنند بلکه توصیه می شود که دولت نقش تسهیلگر و حامی را در بازآفرینی این بافت داشته باشد.

وی به لزوم مردمی سازی واقعی تاکید کرده بود و اعتقاد داشت که ساخت و ساز را باید مردم انجام دهند. وی همچنین به وضعیت اسف‌بار سکونتگاه های غیررسمی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت که نزدیک به ۶۰ درصد معابر این سکونتگاه ها خاکی هستند و این نشان می دهد که چقدر از پیشرفت عقب مانده اند.

وی گفته بود که نزدیک به ۲.۶ میلیون بنای ناپایدار در این محله ها وجود دارد که بیش از ۱۰ میلیون نفر را در خود جا داده اند. بنابراین جان ۱۰ میلیون شهروند ایرانی در خطر است.