ایرنا: رئیس انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، هنر یک کشور در حفظ نخبگان علمی را تبدیل فرار مغزها به چرخش مغزها عنوان کرد و افزود: مهاجران علمی ایران از سطح فرهیختگی و دلبستگی به وطن برخوردارند و اگر شرایط حضورشان و کاری که به آن عشق می‌ورزند در کشور فراهم شود، به طور قطع به وطن خود برمی‌گردند و اکنون، مساله ما همین است.

مصطفی معین درباره فرصت‌ها و تهدیدهای مهاجرت نخبگان علمی کشور به خارج از ایران گفت: مهاجرت از قدیم بوده و محدود به ایران نیست و در همه کشورها کم و بیش این مساله وجود دارد و مهاجرت علمی می‌تواند هم جنبه تهدید و هم جنبه فرصت داشته باشد. اما نکته مهم در این است که مدیریت کشورها نگذارند تا فرصت‌های مهاجرت به تهدید تبدیل شود.

وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه به جنبه فرصت مهاجرت علمی نخبگان پرداخت و گفت: افرادی مهاجرت می‌کنند تا با کسب آخرین دستاوردهای علمی و تکنولوژیک دنیا به کشور بازگردند و بیشتر به وطنشان خدمت کنند، این یک فرصت است، به شرطی که قدر آنها را بدانند و زمینه کار و فعالیت و رشد شغلی و علمی‌شان را فراهم کنند تا به کشور بازگردند.

وی به جنبه دیگر مهاجرت نخبگان پرداخت و گفت: اما فرار مغزها تهدیدی برای مهاجرت علمی نخبگان و بدتر از آن فراری دادن مغزهاست که قابل دفاع نیست. منتها مهاجرت مغزها اگر به طور طبیعی انجام شود و فرد به قصد کمک به کشور بازگردد یا حتی اگر ساکن آن کشوری شده که زمینه فعالیت کاری او بیشتر فراهم است، به عبارتی فرصت خدایی برای شکوفا شدن استعدادهای درونی آن نخبه ایجاد می‌شود، می‌توان بدون بازگشت و از راه دور یا حتی از طریق رفت‌وآمد دستاوردها را انتقال دهد که این همان چرخش مغزهاست.

عضو پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به راهکار حل مساله مهاجرت علمی نخبگان گفت: تغییر اصلاح نگرش مسئولان عالی کشور نسبت به علم، عالِم، دانشگاه و مراکز علمی نخستین راهکار در این پدیده است. یعنی راه نجات کشور باید بر مبنای محوریت علم و تکنولوژی باشد، بیشترین سرمایه‌گذاری هم در آموزش و پژوهش و آموزش عالی کشور انجام شود و قدر سرمایه علمی کشور را هم دانست و زندگی متناسب با شان آنها را هم فراهم و پیشتیبانی کرد. اگر کشور قدر نخبگان در کشورش را داشته باشد، مهاجرت‌کنندگان بدون تردید به خانه خود باز می‌گردند چون نخبگان علمی با هم در ارتباط هستند.

معین در پاسخ به این پرسش که فکر نمی‌کنید با تشکل یک کانون نخبگانی فرا قوه‌ای می‌توان از ظرفیت نخبگان علمی مهاجر بیشتر در کشور استفاده کرد، گفت: این اقدام باید در سطح ملی انجام شود و سیستم حکومتی آن را سازماندهی کند. البته بنیاد ملی نخبگان را داریم اما برای استفاده بهینه از این ظرفیت باید شبکه علمی و پژوهشی و فناوری را در سطح ملی سازماندهی کنند که ارتباطات بین استادان، پژوهشگران و نخبگان علمی داخل کشور با جامعه ایرانیان مقیم خارج به وجود بیاورد تا در مبادله علمی و همکاری علمی قرار بگیرد و این چرخش مغزها اتفاق بیفتد.

استاد پیشین دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: باید برای این اقدام برنامه‌ریزی لازم انجام شود. حتی اگر به مصوبه دولت یا مجلس نیاز دارد یا پشتیبانی مالی و معنوی قوی‌ که به طور مداوم وجود داشته باشند ضروری است تا در این مسیر نخبگان علمی مهاجر را در این شبکه که با مشارکت نخبگان علمی داخل کشور برنامه‌ریزی می‌شود، بسیج و تشویق کنند تا از این طریق، نخبگان علمی مقیم هم اشتیاق برای بازگشت و استفاده از توان عملی آنها در کشور شود. اگر این سازماندهی به طور شبکه‌ای انجام شود به تدریخ چرخش مغزها رخ می‌دهد. البته نهادهای مدنی مانند انجمن علمی اخلاق هم حاضر هستند در این مسیر همکاری لازم را با دولت داشته باشند.