همشهری آنلاین – ثریا روزبهانی: حمام در کنار بازار، مسجد و مدرسه جزء ارکان اصلی محله‌های تهران قدیم به شمار می‌رفت. بر اساس اسناد اغلب حمام‌های قدیمی تهران، وقفی است. در دستورات و احکام دینی اسلام، نظافت، استحمام و انجام غسل توصیه شده و یکی از شروط مهم برای ادای نماز، پاک و تمیز بودن جسم است. به همین خاطر یکی از موقوفات در گذشته ساخت حمام بود.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
حمام‌های وقفی جدا از اهمیت تأمین بهداشت، پاکیزگی، کارکرد اجتماعی و زیباشناختی، نمود بیشتری در حوزه کارکرد دینی داشتند. حمام‌های خانم، کشوری، پامنار، کدخدا، گلشن و کن از جمله حمام‌های وقفی تهران به شمار می‌رود. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، درباره حمام های وقفی تهران می‌گوید: «مردم توان مالی برای ساخت حمام اختصاصی نداشتند و در پی به وجود آمدن سنت حسنه وقف و بازتاب آن، حمام‌های عمومی برای سازندگان و وقف‌کنندگان آن اهمیت پیدا کرد. روند ساخت حمام‌ها آن چنان پیش رفت که حمام به‌عنوان یک بنای مذهبی و عام‌المنفعه برای مسلمانان محل کسب اجر و پاداش اخروی شد و همچون دیگر بناها وقف می‌شد.»
از جمله حمام‌های وقفی و قدیمی تهران، حمام خانم یا قبله است که وقف نامه جالب و متفاوتی دارد. «یگانه حق‌پرست» یا به قول اهالی، عمو حسن به همراه دایی‌اش، قربانعلی بادامی، حمام قبله را اداره می‌کنند. عمو حسن درباره وقف حمام قبله برای امام حسین(ع) می‌گوید: «۱۵۰ سال پیش این حمام برای حضرت امام حسین(ع) وقف شد با این نیت که هر روز ۷ نفر بدون دادن مزد غسل کنند. این حمام در دوره موشکباران تهران ۲ سال تعطیل بود. بعداز آن در سال‌های ۸۸ و ۹۰ اداره میراث فرهنگی بخش نمازخانه، خزینه قدیم، گنبد و دیوارها را مرمت کرد. البته برای مرحله سوم مرمت حمام هنوز اعتباری در نظر نگرفته‌اند. این حمام صرفاً به مشتریان مرد خدمات می‌دهد. حدود ۳۲ سال با سایر کارکنان در این حمام کار کرده‌ام و اغلب در مشاغلی چون کار در موتورخانه، قطارکش، مشت و مالچی، کیسه‌کش، صابون‌زن، شکسته‌بند و رگ‌گیر کار کرده‌ام. تا یادم نرفته بگویم که تجربه طب سنتی را سابقاً از دکتر کرمانشاهی در محله پامنار یاد گرفته‌ام.»