صنعت فولاد ایران یکی از پایه‌های اصلی توسعه صنعتی و اقتصادی کشور به‌شمار می‌رود و ظرفیت‌های چشمگیری برای حضور پررنگ‌تر در بازارهای جهانی دارد. ایران با منابع غنی مواد اولیه، زیرساخت‌های گسترده فولادسازی و رتبه دهم در تولید جهانی فولاد، این قابلیت را دارد که حجم تولید خود را به طور قابل توجهی افزایش دهد؛ اما بحران انرژی، مهم‌ترین مانعی است که این ظرفیت را محدود کرده است.
فولاد خوزستان؛ قربانی محدودیت‌های انرژی
فولاد خوزستان، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد کشور، نمونه‌ای روشن از تأثیر بحران انرژی بر این صنعت است. این شرکت در دوره‌های برخورداری از تأمین انرژی پایدار، توانسته رکوردهای قابل‌توجهی در تولید و صادرات ثبت کند. آمارها حاکی از آن است که در پاییز امسال، با کاهش محدودیت‌های انرژی، تولید فولاد خوزستان به ۹۸۹ هزار تن رسیده؛ این در حالی است که در تابستان، به دلیل قطعی برق، تولید آن به ۲۷۰ هزار تن سقوط کرد. این اختلاف چشمگیر نشان می‌دهد که با مدیریت بهینه تأمین انرژی، ایران می‌تواند ظرفیت تولید فولاد را ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش داده و جایگاه خود را در بازارهای جهانی مستحکم‌تر کند.
خسارت‌های سنگین ناشی از بحران انرژی
طبق گزارش‌های رسمی، صنعت فولاد کشور در ۹ ماهه نخست سال ۱۴۰۳، به دلیل کمبود انرژی ۱۰۰ هزار میلیارد تومان زیان دیده است. همچنین، صادرات شمش فولادی و اسلب به ترتیب ۳۶ و ۱۶ درصد کاهش داشته‌اند؛ این در حالی است که تقاضای جهانی برای محصولات فولادی ایران همچنان بالاست اما تولیدکنندگان داخلی به دلیل بحران انرژی قادر به پاسخگویی به این نیاز نیستند. این شرایط نه تنها موجب از دست رفتن فرصت‌های صادراتی شده، بلکه موقعیت ایران را در بازارهای جهانی تضعیف کرده است.
تبعات اقتصادی و صنعتی کاهش تولید فولاد
کاهش مصرف برق و گاز صنایع، راهکاری پایدار برای مدیریت انرژی محسوب نمی‌شود. صنعت فولاد تنها ۷ درصد از برق کشور را مصرف می‌کند؛ اما در بحران‌های انرژی، بیشترین محدودیت‌ها بر این بخش اعمال می‌شود. این در حالی است که ۶۰ درصد برق کشور در بخش خانگی و بدون اجرای سیاست‌های مؤثر برای بهینه‌سازی، مصرف می‌شود. کاهش تولید فولاد علاوه بر اینکه به این صنعت ضربه می‌زند، صنایع وابسته مانند خودروسازی، ساختمان‌سازی و تولید لوازم خانگی را نیز دچار اختلال کرده و منجر به افزایش قیمت کالاهای مصرفی می‌شود.
راهکارهای پیشنهادی برای عبور از بحران انرژی
برای رشد پایدار و افزایش تولید ناخالص داخلی، تأمین انرژی صنایع استراتژیک باید در اولویت قرار گیرد. برخی از راهکارهای مؤثر برای کاهش بحران عبارتند از:
سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی برای فولادسازان، به‌منظور تأمین برق پایدار و کاهش وابستگی به شبکه سراسری.
بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی برای کاهش فشار بر منابع سنتی انرژی.
اصلاح الگوی مصرف انرژی در بخش‌های پرمصرف، به‌ویژه در حوزه خانگی.
مدیریت انرژی، پیش‌نیاز ارتقای جایگاه جهانی فولاد ایران
چالش تأمین انرژی در صنعت فولاد ایران، بیش از آنکه ناشی از کمبود منابع باشد، به ضعف در مدیریت توزیع و تخصیص بهینه انرژی بازمی‌گردد. در شرایطی که صنایع فولادی جهان به سمت افزایش بهره‌وری انرژی و استفاده از فناوری‌های نوین همچون کوره‌های قوس الکتریکی کم‌مصرف، بازیافت حرارت و انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند، ایران همچنان با چالش تأمین برق و گاز روبه‌رو است. عدم توسعه نیروگاه‌های اختصاصی برای صنایع پرمصرف، ساختار نامتوازن تعرفه‌های انرژی و نبود سیاست‌های تشویقی برای افزایش بهره‌وری، موجب شده است که صنعت فولاد کشور نتواند از ظرفیت کامل خود استفاده کند.
از نگاه صما، برای حفظ موقعیت ایران در بازار جهانی، ضروری است که مدل تأمین انرژی صنایع فولادی از وابستگی به شبکه سراسری خارج شده و به‌سوی خودکفایی نسبی حرکت کند. راهکارهایی نظیر احداث نیروگاه‌های مقیاس بزرگ با مشارکت بخش خصوصی، توسعه فناوری‌های کاهنده مصرف و بهینه‌سازی زنجیره تأمین انرژی، می‌توانند مسیر عبور از این بحران را هموار کنند. بدون اصلاح این ساختار، نه تنها صنعت فولاد، بلکه کل صنایع پایین دستی کشور دچار ناپایداری خواهند شد.
source