۱۸اسفند روز بوشهر است؛ سالروز تأسیس مدرسه سعادت، روز ملی «رام اردشیر»، همان بوشهر خودمان، شهری بندری در جنوبی‌ترین نقطه ایران و شمالی‌ترین نقطه خلیج همیشه فارس، شهری که تاریخش با مقاومت علیه استعمار گره خورده و نامش با نوای گوش‌نواز نی‌انبان. بوشهر با قدمتی 5هزارساله از دوران عیلامیان تاکنون یکی از مراکز مهم تمدنی ایران بوده که در گذشته با نام «لیان» شناخته می‌شد و در دوره‌های بعد با نام‌هایی چون «ریشهر» و «بوشهر» هویتی تازه یافت. در دوران نادرشاه افشار، این بندر به‌عنوان یکی از پایگاه‌های استراتژیک نظامی و تجاری توسعه یافت و در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود رسید. از همین دوران بود که یک نوع معماری خاص بر جای ماند؛ معماری‌ای که حالا در بافت تاریخی بوشهر نمود دارد و هنوز زنده است.

بافت سنتی بوشهر با مصالحی همچون سنگ‌های اسفنجی، چوب و ساروج جلوه‌ای از معماری سازگار با اقلیم گرم و مرطوب این منطقه است. شناشیرها، بادگیرها، ایوان‌های وسیع، کوچه‌های تنگ و پیچ‌درپیچ و سقف‌های گنبدی همگی طراحی شده‌اند تا جریان هوا را تسهیل کنند و فضای زندگی را در برابر گرمای شدید مطبوع نگه دارند.‌

یک نویسنده و پژوهشگر با بیان اینکه بوشهر 8‌ماه از سال با آفتاب شدید دست و پنجه نرم می‌کند به همشهری می‌گوید: معماران برای اینکه شرایط زندگی در این گرما را فراهم بیاورند و بادهای شمالی و شمال غربی دریا را در زمستان و تابستان به سمت شبکه کوچه‌ها هدایت کنند این شیوه معماری را انتخاب کردند.
محمد مظفری با اشاره به اینکه خانه‌ها در بافت تاریخی به شکل 3طبقه با یک حیاط مرکزی ساخته می‌شد توضیح می‌دهد: طبقه پایین به‌دلیل رطوبت، مسکونی نیست و معمولا کارکرد انبار دارد و طبقه دوم و سوم که با راه‌پله‌ به هم وصل می‌شوند محل سکونتند. کوچه‌ها آن‌قدر باریکند که سایه‌ خانه‌ها روی هم بیفتد.‌

تعامل در بلندی
این نویسنده و پژوهشگر بوشهری با بیان اینکه بالکن خانه‌ها یا همان شناشیر در بافت تاریخی چوبی ساخته می‌شده است می‌گوید:‌ وظیفه این بالکن‌ها غیر از استراحت اهالی، هدایت بادهای خنک به داخل خانه هم بوده است. در واقع شناشیر نوعی رابط بود و مردم در آن شب‌نشینی و دورهمی داشتند. زندگی مسالمت‌آمیز و تعامل زیاد شهروندان هنوز هم در کوچه و محله‌های بوشهر به چشم می‌خورد. این سبک زندگی در نتیجه معماری محله‌های قدیمی شهر موجب شده همین حالا هم در شهر سر ظهر همسایه‌ها برای هم غذا ببرند و تعاملشان برقرار باشد.

مظفری نکته دیگری هم درباره علت کوچه‌های باریک و نزدیکی خانه‌ها به همدیگر می‌گوید و آن مسئله امنیت است. او توضیح می‌دهد: اگر یک فرد ناآشنا وارد این بافت می‌شد، گم می‌شد و نمی‌توانست راه را پیدا کند.
نکته دیگری که این نویسنده به آن اشاره می‌کند حریم خصوصی در خانه‌های بوشهر است. او می‌گوید:‌ ورودی خانه‌ها اینطور بود که مستقیم به حریم خصوصی صاحبخانه راه نداشت.
مظفری معتقد است این شبکه معماری در بافت تاریخی بوشهر می‌تواند در مناطق دیگر هم استفاده شود.

منبع: همشهری