آذر شکیبا، به همراه تیمش، با ارائه طرحی مبتنی بر رویکرد حل مساله، موفق شد در مراسم دفاعیه مسابقه معماری «گذر بهداد» رتبه سوم را کسب کند. این معمار باسابقه که بیش از ۱۵ سال تجربه طراحی شهری را در کارنامه خود دارد، در گفت‌وگو با «صما» درباره فلسفه طراحی خود، چالش‌های پروژه و دیدگاهش درباره توسعه فضاهای شهری توضیح داد.
رویکردی فراتر از زیبایی‌شناسی؛ حل مساله در مقیاس محلی
آذر شکیبا معتقد است که طراحی شهری تنها به خلق فرم‌های زیبا خلاصه نمی‌شود، بلکه حل مسائل شهری، توجه به بافت محله و در نظر گرفتن هویت اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او در این گفت‌وگو تاکید کرد که گروه‌شان از ابتدا به‌جای یک برخورد صرفا معمارانه، نگاه شهرسازانه‌ای به پروژه داشته‌اند: «هر بخش از شهر مانند یک معادله چندمجهولی است. اگر تنها به برخی ابعاد آن توجه کنیم و سایر جنبه‌ها را نادیده بگیریم، هرگز به یک راه حل پایدار نخواهیم رسید. در پروژه میدان بهداد، ما تلاش کردیم همه عوامل، از ترافیک و مسائل اجتماعی گرفته تا محیط زیست و خاطره جمعی را در طراحی لحاظ کنیم.»
چالش‌های اجرای پروژه؛ میان تئوری و واقعیت
یکی از دغدغه‌های مهم شکیبا، نحوه اجرای طرح‌های شهری و چالش‌هایی است که در این مسیر پیش می‌آید. او معتقد است که بسیاری از پروژه‌های شهری در مرحله اجرا و نگهداری دچار مشکل می‌شوند. وی با اشاره به محدودیت‌های بودجه، قوانین شهری و چالش‌های اجتماعی، به نکاتی اشاره کرد که در طراحی میدان بهداد مورد توجه تیم آن‌ها قرار گرفته است: «ما به جای یک طرح صرفا آوانگارد که چشم‌ها به آن عادت نکرده، سعی کردیم راه‌حلی ارائه دهیم که با زندگی مردم هماهنگ باشد؛ مثلا نمی‌توانستیم سطحی مرتفع طراحی کنیم که ساکنان اطراف احساس ناامنی کنند یا مسیرهای پرتردد را مسدود و ترافیک را به نقطه‌ای دیگر منتقل کنیم. حتی در طراحی مبلمان شهری، گروه‌های سنی مختلف، نقش فضای عمومی به عنوان محل تعامل اجتماعی و جلوگیری از تبدیل آن به فضای بی‌دفاع را مدنظر قرار دادیم.»
حفظ هویت محلی در کنار نوآوری
استفاده از مصالح بومی مانند آجر قرمز و شیشه‌های رنگی، الهام گرفتن از قنات معروف منطقه و ایجاد آب‌نمایی که به تاریخچه این محل اشاره داشته باشد، از جمله ویژگی‌هایی است که در طرح آذر شکیبا و همکارش به چشم می‌خورد. این طراح شهری معتقد است که نوآوری باید در خدمت نیازهای واقعی مردم باشد، نه صرفا ایجاد فرم‌های متفاوت: «ما نمی‌توانیم در فضایی کوچک، طرح‌هایی را پیاده کنیم که برای مقیاس‌های کلان‌شهری مناسب هستند. این پروژه باید بافت محله را در نظر بگیرد و برای مردم آشنا باشد. طراحی شهری موفق، تعاملی میان سنت و مدرنیته است.»
طرحی که آذر شکیبا و تیمش برای گذر بهداد ارائه دادند، نمونه‌ای از نگرش عمیق به مسائل شهری است؛ نگاهی که فراتر از زیبایی‌شناسی، به پایداری اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی توجه دارد. هرچند این طرح در رقابت با سایر پیشنهادات، رتبه سوم را کسب کرد، اما دیدگاه طراحان آن نشان می‌دهد که طراحی شهری زمانی موفق خواهد بود که پاسخگوی نیازهای واقعی مردم باشد، نه صرفا یک نمایش بصری جذاب.