فرونشست زمین، پدیده‌ای خاموش اما ویرانگر، به تهدیدی جدی برای پایداری تهران تبدیل شده است. بر پایه گزارش‌های جدید سازمان نقشه‌برداری کشور، نرخ فرونشست در برخی مناطق پایتخت به بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده که به‌معنای به‌صدا درآمدن آژیر خطر برای زیرساخت‌های شهری، مناطق مسکونی و امنیت جانی ساکنان است.
بحرانی که نادیده گرفته شد، تهدیدی فراتر از شکاف‌های زمین
با وجود هشدارهای مکرر، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز و توسعه بی‌رویه شهری بدون نظارت موثر، تهران را به آستانه یک فاجعه زیست‌محیطی رسانده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد سالانه بالغ بر ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب از منابع زیرزمینی پایتخت برداشت می‌شود؛ روندی که بدون مهار، موجب فروریزش زمین و تهدید زیرساخت‌های حیاتی می‌شود.
فرونشست تنها به ایجاد ترک‌های سطحی یا فروریزش معابر خلاصه نمی‌شود. تخریب شبکه‌های آب، برق و گاز، فرسایش ساختمان‌ها، تغییر شکل معابر و جاده‌ها و حتی افزایش خطر سیل‌های ناگهانی از جمله تبعات ناگوار این پدیده‌اند. در مناطقی مانند ورامین، اشتهارد و جنوب غرب تهران، شکاف‌های عمیقی ایجاد شده که ثبات ساختمان‌ها و امنیت شهروندان را به‌شدت به خطر انداخته است.
دلایل اصلی فرونشست زمین در تهران
کارشناسان دلایل متعددی را برای این بحران برمی‌شمارند؛ از برداشت بی‌رویه آب و افزایش سرانه مصرف، تا ساخت‌وسازهای گسترده روی زمین‌های آسیب‌پذیر و آسفالت‌کردن وسیع سطح شهر که مانع جذب طبیعی آب به لایه‌های زیرزمینی می‌شود. علاوه بر این، نوع خاک منطقه و وجود گسل‌های فعال، خطر فرونشست را تشدید کرده است. حال چه باید کرد؟
کارشناسان معتقدند بدون مدیریت صحیح منابع آب، کنترل ساخت‌وسازها و بازسازی قنوات قدیمی، راه نجاتی وجود نخواهد داشت. از جمله راهکارهای موثر می‌توان به جلوگیری از حفر چاه‌های جدید، تزریق آب به آبخوان‌ها، توسعه فناوری‌های بازیافت آب و اصلاح قوانین حفاظت از منابع زیرزمینی اشاره کرد.
تهران بر لبه پرتگاه
تهران امروز بر لبه پرتگاه ایستاده است. اگر چاره‌اندیشی فوری صورت نگیرد، فرونشست می‌تواند به فجایع انسانی و اقتصادی گسترده منجر شود؛ از فروپاشی ساختمان‌ها تا مختل‌شدن حمل‌ونقل و نابودی زیرساخت‌های حیاتی. این بحران خاموش، زنگ خطریست برای تمامی مدیران شهری و ساکنان پایتخت. اکنون زمان اقدام است، پیش از آنکه تهران در خود فرو رود.