واکسن دنگی «کودنگا» (Qdenga) که توسط شرکت داروسازی تاکدا (Takeda) در ژاپن توسعه یافته، قرار است تا سال ۲۰۲۶ با همکاری شرکت هندی «بیولوژیکال ای» (Biological E) در هند عرضه شود. این اقدام، با بهره‌گیری از تولید داخلی و حمایت بین‌المللی، نویدبخش گامی بزرگ در مقابله با افزایش موارد ابتلا به دنگی در این کشور است.

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ این خبر در حالی منتشر شده که بیماری دنگی همچنان به‌عنوان یکی از چالش‌های جدی بهداشت عمومی در هند مطرح است. تنها در سال ۲۰۲۳، نزدیک به ۳۰۰ هزار مورد ابتلا به این بیماری در هند گزارش شده است—که یکی از بالاترین آمارها در سال‌های اخیر محسوب می‌شود—و این موضوع، نیاز فوری به راهکاری پیشگیرانه و مؤثر را آشکار می‌سازد.

همکاری برای تولید واکسن در چارچوب برنامه «ساخت هند»

واکسن کودنگا که نام علمی آن TAK-003 است، حاصل چند دهه تحقیق و توسعه شرکت داروسازی تاکدا در ژاپن است. برای عرضه این واکسن در هند، تاکدا با شرکت مستقر در حیدرآباد، بیولوژیکال ای، همکاری می‌کند تا امکان تولید داخلی آن فراهم شود. این همکاری در چارچوب برنامه «ساخت هند» (Make in India) دولت این کشور صورت می‌گیرد که با هدف تقویت ظرفیت‌های تولید داخلی در بخش‌های حیاتی همچون بهداشت و درمان طراحی شده است.

شرکت بیولوژیکال ای نقش کلیدی در افزایش ظرفیت تولید واکسن ایفا خواهد کرد. در حالی که در حال حاضر تأمین جهانی واکسن توسط تأسیسات تاکدا در آلمان انجام می‌شود، شریک هندی مسئول تولید ویال‌های تک‌دوزی و چنددوزی خواهد بود—دو فرم مهم برای توزیع مقرون‌به‌صرفه، به‌ویژه در برنامه‌های دولتی ایمن‌سازی.

تاکدا هدف‌گذاری کرده که تا پایان دهه جاری، سالانه ۱۰۰ میلیون دوز از واکسن کودنگا تولید کند که نیمی از این مقدار را بیولوژیکال ای تأمین خواهد کرد. ویال‌های چنددوزی که برای کمپین‌های بهداشت عمومی به دلیل قیمت کمتر و سهولت حمل‌ونقل ترجیح داده می‌شوند، به‌طور انحصاری توسط بیولوژیکال ای تولید خواهند شد.

مکانیزم واکسن کودنگا: راهکاری علمی برای مقابله با دنگی

بیماری دنگی توسط چهار ویروس نزدیک به‌هم—DENV-1 تا DENV-4—منتقل می‌شود که از طریق پشه آئدس اجیپتی (Aedes aegypti) به انسان سرایت می‌کنند. پیچیدگی این ویروس‌ها و تنوع سویه‌های آن‌ها، توسعه واکسن مؤثر را برای دهه‌ها به چالشی علمی بدل کرده بود.

واکسن کودنگا با بهره‌گیری از پلتفرم زنده-تضعیف‌شده (Live-attenuated) تولید شده که در آن نسخه‌های ضعیف‌شده هر چهار سویه ویروس به‌کار رفته است. این واکسن در دو نوبت، با فاصله سه‌ماهه تزریق می‌شود و طبق نتایج منتشرشده در مجلات علمی معتبر، در بیش از ۹۰٪ از افراد، چه آن‌هایی که قبلاً به دنگی مبتلا شده‌اند (سرومثبت) و چه آن‌هایی که پیش‌تر مبتلا نبوده‌اند (سرومنفی)، پاسخ ایمنی مؤثری ایجاد کرده است.

توسعه این واکسن، مسیری پژوهشی و سخت‌گیرانه را طی کرده است. تحقیقات تاکدا از دهه ۱۹۸۰ در تایلند آغاز شد و شامل همکاری‌های مهمی با نهادهایی مانند مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در ایالات متحده (CDC) بود. مطالعه مهم TIDES که با مشارکت ۲۰ هزار نفر در هشت کشور دچار اپیدمی دنگی انجام شد، اثربخشی قوی واکسن را نشان داد. این یافته‌ها بعدها با پیگیری‌های طولانی‌مدت نیز تأیید شدند و کودنگا را به یکی از جامع‌ترین واکسن‌های مورد مطالعه در زمینه دنگی تبدیل کردند.

تأییدیه سازمان جهانی بهداشت و گسترش جهانی واکسن

در ماه مه ۲۰۲۴، سازمان جهانی بهداشت (WHO) پس از بررسی داده‌های حاصل از ۱۹ مطالعه جهانی، واکسن کودنگا را تأیید اولیه (Prequalification) کرد. نتایج این مطالعات، کاهش بیش از ۵۰ درصدی در بروز دنگی را نشان داد و به این واکسن اجازه داد تا توسط نهادهایی مانند یونیسف و سازمان بهداشت پان‌آمریکا تهیه و توزیع شود.

تاکنون، واکسن کودنگا در چندین کشور دچار اپیدمی دنگی مانند برزیل، اندونزی، آرژانتین و همچنین در سراسر اتحادیه اروپا مجوز دریافت کرده است. از زمان عرضه آن در سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۰ میلیون دوز از این واکسن در سطح جهان تزریق شده است.

آزمایش‌های بالینی و برنامه عرضه واکسن در هند

در حال حاضر، واکسن کودنگا در هند در مرحله آزمایش‌های بالینی تکمیلی قرار دارد تا داده‌های خاص منطقه‌ای درباره ایمنی و اثربخشی آن جمع‌آوری شود. انتظار می‌رود تاکدا تا سال ۲۰۲۶ مجوزهای قانونی و تأییدیه‌های لازم را دریافت کرده و واکسن را به‌صورت هم‌زمان در دو بخش دولتی و خصوصی نظام سلامت هند عرضه کند.

«درک والاس»، رئیس بخش جهانی واکسن‌های تاکدا تأیید کرده است که در مرحله نخست، تمرکز بر جمعیت کودکان خواهد بود که مطابق با توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت است. با این حال، واکسن برای بزرگسالان نیز از طریق مراکز درمانی خصوصی در دسترس خواهد بود. این راهبرد توزیع، همراه با تولید داخلی، موقعیتی را برای هند فراهم می‌کند تا نه‌تنها جمعیت خود را در برابر دنگی محافظت کند، بلکه در آینده به قطب منطقه‌ای عرضه واکسن دنگی نیز تبدیل شود.

جمع‌بندی

با تکیه بر پژوهش‌های گسترده جهانی، تولید قدرتمند داخلی و حمایت نهادهای معتبر بین‌المللی، عرضه واکسن کودنگا در هند می‌تواند نقطه عطفی در تلاش این کشور برای پیشگیری از دنگی باشد و مسیر تازه‌ای در مدیریت یکی از چالش‌برانگیزترین بیماری‌های ویروسی مناطق گرمسیری بگشاید.