نشست تخصصی با محوریت بازطراحی ساختار فضایی سکونتگاه‌های ساحلی جنوب کشور، با حضور معاونین وزیر راه و شهرسازی و جمعی از مدیران ارشد و مشاوران، در محل شرکت عمران شهرهای جدید برگزار شد.
در این نشست، شهرام ملکی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید، با تاکید بر اهمیت دیدگاه‌های کارشناسی در حوزه‌های گوناگون از جمله محیط‌زیست، شهرسازی، معماری و پدافند غیرعامل، خواستار همگرایی و وحدت‌رویه در روند تدوین و اجرای این طرح شد. ملکی این پروژه را بخشی از برنامه کلان برای ارتقای کیفیت سکونت و خدمات شهری در نوار جنوبی کشور عنوان کرد. طرح مورد بحث، چهار استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان را در بر می‌گیرد و هدف آن، ارائه الگویی یکپارچه برای استقرار انسانی در مناطق ساحلی جنوب کشور است؛ الگویی که همزمان به توسعه فضایی متوازن و حفاظت از منابع طبیعی توجه دارد.
غلامرضا کاظمیان، معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی و دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران نیز در این جلسه بر لزوم ارتقای کیفیت مطالعات و دستیابی به راهکارهایی کارآمد تاکید کرد. او با اشاره به ظرفیت‌های مغفول مانده سواحل جنوبی و با در نظر گرفتن مخاطرات محیطی، برنامه‌های صنعتی و شرایط اقلیمی خاص این مناطق، خواستار تغییر نگرش نسبت به امکان‌سنجی توسعه سکونت در این نواحی شد.
کاظمیان همچنین از ضرورت حرکت به سمت ساختار فضایی شبکه‌ای بین سکونتگاه‌ها به جای الگوی سلسله‌مراتبی رایج سخن گفت. به اعتقاد او، این طرح باید به‌عنوان سندی راهبردی در چارچوب یک طرح ویژه به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ارائه شود تا در سطح ملی و منطقه‌ای نقشی سیاست‌گذارانه ایفا کند. وی افزود: «در این فرآیند، تعیین نقش و عملکرد هر سکونتگاه، تدوین ضوابط دقیق برای کاربری اراضی و توجه به ارتباطات عملکردی با بنادر، از عناصر کلیدی موفقیت پروژه است. همچنین نگاه فراملی، تحلیل روابط اقتصادی با کشورهای همسایه دریایی و آینده‌نگاری از منظر توسعه دریا محور، از ضرورت‌های مطالعاتی این طرح به شمار می‌رود.»
کاظمیان در پایان، طراحی سناریوهای توسعه‌ای، تبیین الگوهای فضایی بر مبنای این سناریوها و تحلیل ساختارهای زمین و مدیریت تخصیص آن را، از محورهای مهمی دانست که می‌تواند ساختار سکونتگاهی جنوب را با اصول توسعه پایدار و مقاومتی همسو کند.
تفاوت ساختار فضایی شبکه‌ای و الگوی سلسله‌مراتبی چیست؟
عبارت «ساختار فضایی شبکه‌ای بین سکونتگاه‌ها به جای الگوی سلسله‌مراتبی رایج» به دو نوع متفاوت از سازمان‌دهی سکونتگاه‌ها (شهرها، روستاها و سایر نقاط جمعیتی) اشاره دارد:
ساختار سلسله‌مراتبی (Hierarchical Structure)
در این مدل رایج سکونتگاه‌ها در سطوح مختلف اهمیت یا عملکرد دسته‌بندی می‌شوند. مثلا یک کلان‌شهر در بالاترین سطح قرار دارد و مراکز منطقه‌ای، شهری، ناحیه‌ای و روستایی در سطوح پایین‌تر. بدین ترتیب ارتباطات و جریان خدمات، جمعیت و منابع از بالا به پایین و بالعکس تعریف می‌شود. مشکل این ساختار تمرکز زیاد در مراکز بزرگ، مهاجرت بی‌رویه به شهرهای اصلی و تضعیف مراکز کوچک‌تر است.
ساختار شبکه‌ای (Network-Based Structure)
در این مدل پیشنهادی برخلاف ساختارهای سلسله‌مراتبی، تمرکز بر برقراری تعاملات بین سکونتگاه‌ها با نقش‌ها و عملکردهای متفاوت است. سکونتگاه‌ها مانند گره‌هایی در یک شبکه متصل به هم در نظر گرفته می‌شوند، نه سطوح بالاتر و پایین‌تر. بدین ترتیب همۀ سکونتگاه‌ها نقش مکمل و مرتبط با یکدیگر دارند، نه تابع یک مرکز بزرگ؛ و ارتباطات به‌صورت افقی و متقابل است، نه عمودی. در این مدل، تبادل خدمات، منابع و حمل‌ونقل میان شهرها و روستاها چندجهته و متوازن طراحی می‌شود. مزیت این مدل کاهش تمرکزگرایی، توزیع عادلانه‌تر توسعه، افزایش تاب‌آوری مناطق در برابر بحران‌ها و پویایی اقتصادی منطقه‌ای است.
source