دکتر پیروز حناچی، استاد تمام دانشکده معماری دانشگاه تهران و شهردار پیشین پایتخت، امروز یکی از برجسته‌ترین گزینه‌های ریاست شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور محسوب می‌شود. او که در دهمین دوره انتخابات نظام مهندسی تهران با کسب 11,635 رأی، بیشترین آرا را به خود اختصاص داد، حالا با بیش از چهار دهه تجربه در عرصه‌های مختلف معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، آماده ورود به مهم‌ترین مسئولیت صنفی مهندسان کشور است.
حناچی که سابقه خدمت در مناصب مختلف از معاونت وزیر راه و شهرسازی گرفته تا شهرداری تهران را در کارنامه خود دارد، در کنار تخصص در حوزه مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، تجربه‌ای غنی از مدیریت در بحران‌ها و حل مسائل پیچیده شهری نیز کسب کرده است. از حضور در عملیات‌های دفاع مقدس و طراحی بیمارستان‌های صحرایی گرفته تا مدیریت پیچیده‌ترین مسائل کلان‌شهر تهران، سیر تحولات شغلی او نشان‌دهنده ترکیب منحصربه‌فردی از تعهد، تخصص و تجربه عملی است.
صما: دکتر حناچی، شما با 11,635 رأی، بیشترین آرا را در انتخابات دوره دهم نظام مهندسی کسب کردید که 5,000 مورد آن تک‌رأی بوده است. یعنی افرادی که فقط به شما رأی داده‌اند. این اعتماد ویژه را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه تعهدی نسبت به این رأی‌دهندگان احساس می‌کنید؟
انگیزه من برای حضور در انتخابات نظام مهندسی روشن است. همه ما حتی اگر در حوزه‌های آموزشی هم فعالیت کنیم، جزو مهندسی هستیم و اعتبار این حرفه، اعتبار همه ماست. اگر خدایی نکرده مخدوش شده باشد، اعتبار همه ما مخدوش می‌شود. این رأی باور و اعتماد همکاران به تجربه و برنامه‌هایی است که در طول سال‌ها ارائه داده‌ام. هدفم اصلاح فضای ذهنی منفی است که در جامعه نسبت به اجرای قانون نظام مهندسی و اتفاقات ناخوشایند چند سال گذشته شکل گرفته است.
صما: با توجه به انگیزه حضور شما در انتخابات شورای مرکزی و مسئولیت‌های متعدد قبلی‌تان، آیا این حضور صرفاً برای تکمیل رزومه کاری است یا برنامه مشخصی برای ایجاد تحول در نظام مهندسی دارید؟
من برای تعدادی از دوستان تصمیم گرفته بودیم که برای این انتخابات قدم بگذاریم. بالاخره مدتی از این فضا دور بودیم و در فضای مسئولیت‌های مختلف بودیم. این موضوع از نظر من بسیار مهم و یک کار خیر عمومی است. اعتبار همه ما به این مجموعه وابسته است و خوشنامی همه مهندسان و تأثیرگذاری همه مهندسان در این راستا قرار دارد. هدف اصلی من تلاش برای اینکه تأثیرگذاری سازمان نظام مهندسی در تصمیمات خرد و کلان شهرها، تصمیمات مؤثر تخصصی و تأثیرگذار باشد.
صما: شما هم سابقه شهرداری تهران را دارید و هم معاونت وزارت راه و شهرسازی. چگونه می‌خواهید این تجربیات متنوع را برای حل اختلافات بین نظام مهندسی، شهرداری‌ها و وزارت راه و شهرسازی به کار بگیرید؟
در ابتدا برای اولین بار انتخابات قانون نظام مهندسی را اجرا کردم در سال هفتاد و شش. بعد از آن برای اولین بار درجه‌بندی و رتبه‌بندی مهندسان و برقراری آزمون‌ها انجام شد. تجربه‌ای بود که با گفتگو و استدلال، با ارزش‌های مبتنی بر برنامه و پژوهش و با اجتناب از تند صحبت کردن می‌شد حرف را به نتیجه رساند.
قدرت چانه‌زنی و مجاب کردن طرف مقابل بسیار مهم است. طبیعتاً اگر شما را به عنوان عضو موفق و تأثیرگذار قبول نداشته باشند، این قدرت چانه‌زنی به حداقل می‌رسد. حضور من در شهرداری تهران کمک کرد تا قبل از آن اکثر تجربیاتم در دو حوزه حاکمیت دولت و دانشگاه بود، ولی این تجربه روی بخش اجرایی بود.
نقطه مشترک همه این تجربیات این است که اگر با همدیگر حسن نیت داشته باشیم، به نگرانی‌های طرف مقابل توجه کنیم و فضا شفاف باشد برای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، به نتیجه می‌رسیم.
صما: در سال‌های اخیر شاهد تنش‌های متعدد میان سازمان نظام مهندسی و وزارت راه و شهرسازی بوده‌ایم که به برکناری دو رئیس نظام مهندسی منجر شده است. نظر شما درباره برکناری احمد خرم چیست و دیدگاه‌تان درباره حدود اختیارات وزارتخانه در امور نظام مهندسی چیست؟
احمد خرم یکی از قوی‌ترین و باتجربه‌ترین مدیران جمهوری اسلامی بود. سال‌های شصت و هشت و شصت و نه استاندار هرمزگان بود، بعدها معاون وزیر کشور، استاندار چند استان دیگر و سپس معاون عمرانی وزیر کشور و بعد وزیر راه شد. مجموعه‌ای از تجربیات اجرایی و حاکمیتی را به همراه داشت. حذف ناجوانمردانه‌اش از عرصه تخصصی به نظر من حق نبود.
ایشان دو نقطه عطف مهم ایجاد کرد: یکی آمار تلفات جاده‌ای بود که تا قبل از دوره وزارت ایشان محرمانه بود. یکی از کارهایی که کرد این آمار را علنی کرد. وقتی موضوعی علنی و دائماً گوشزد می‌شود، تبدیل به مسئله می‌شود. دوم هم پروژه فرودگاه امام بود که ایشان به عنوان وزیر راه شنبه‌ها وارد فرودگاه امام می‌شد و نظارت مستقیم داشت.
صما: تفسیر شما از ماده 33 قانون نظام مهندسی چیست و چگونه می‌توان به یک تفسیر واحد و مورد توافق رسید؟
هر تفسیری که نتیجه‌اش اجرای درست‌تر و فراگیرتر مقررات ملی باشد، هدف هر دو طرف این است که مقررات ملی به طور کامل در ساختمان‌ها اجرا شود. اگر روشی که ما پیش گرفته‌ایم منجر به نظارت صوری شود یا اینکه آنچه که طراحی شده واقعاً همان چیزی که اجرا می‌شود نباشد، همه باید تجدیدنظر کنند، هم وزارتخانه هم سازمان نظام مهندسی.
اگر هرکسی وظایف خودش را به درستی انجام دهد و از ابزارهای قانونی به درستی، بهینه، بجا و منطقی با رعایت اخلاق حرفه‌ای استفاده کند، این مسئله خیلی جای نگرانی نیست و قابل حل است.
صما: با توجه به نقش شما در راه‌اندازی سیستم ارجاع کار در سال 1376، برنامه فعلی شما برای اصلاح این نظام و توزیع عادلانه‌تر کار بین مهندسان چیست؟
بعضی اعتقاد دارند که سهمیه‌بندی کنیم بالاتر از اینکه اصلاً به کیفیت بیندیشیم. مگر همه مهندسان کیفیت خدماتشان برابر است؟ وقتی شما برابر برخورد می‌کنید، فرق می‌کند که کسی بهتر کار می‌کند یا نه. ایده‌آل این است که در بازار کار با هم رقابت کنند، ولی موانع زیادی وجود دارد.
یکی از راه‌ها این باشد که ما کف و سقفی بگذاریم تا عادلانه کار توزیع شود. شفاف عمل کنیم و امکان اینکه همه بدانند چه کارهایی به چه کسی رسیده وجود داشته باشد. اگر خدایی نکرده کارهای ویژه‌ای به یک فرد برسد، معلوم است که اعتراض می‌شود. شفافیت و عملکرد عادلانه یکی از راه‌های حل است.
صما: در سال‌های اخیر، اخباری درباره تخلفات مالی در برخی نظام‌های مهندسی استانی منتشر شده است. چه سازوکاری برای جلوگیری از این تخلفات و افزایش شفافیت مالی پیش‌بینی کرده‌اید؟
از موقعی که حق‌الزحمه مهندسان و پول نظارت مهندسان در سازمان به گردش درآمد، این اتفاق افتاد. ضرب‌المثل‌های فارسی هم می‌گوید مگس‌ها دور شیرینی می‌چرخند. تا جایی که می‌شود گردش بی‌مورد مالی در سازمان نداشته باشیم یا اگر داریم با سازوکارهای قانونی استفاده کنیم.
ما مثل هر تشکیلات، مجمع داریم، بازرس داریم، حسابرس داریم، شورای انتظامی داریم. اگر اینها درست و بجا استفاده شوند و عادلانه عمل شود، مجامع به موقع و درست تشکیل شود و حسابرسی و بازرسان گزارشات شفاف و روشن ارائه دهند و مبهم نباشد، این مشکلات به حداقل می‌رسد.
صما: شما به مباحث 19 و 22 مقررات ملی ساختمان به عنوان فرصت‌های جدید اشاره کرده‌اید. چرا تاکنون این مباحث به‌درستی اجرا نشده‌اند و برنامه شما برای تبدیل آنها به فرصت‌های شغلی واقعی چیست؟
ریشه این مسئله این است که در کشور ما انرژی قیمت واقعی خودش را ندارد. واقعیت این است که چهل درصد منابع ما هدر می‌شود، از راندمان نیروگاه‌ها گرفته تا ماشین‌هایی که راندمان کافی ندارند و ساختمان‌های مسکونی و تجاری که در آنها اتلاف انرژی اتفاق می‌افتد.
همه مبحث نوزده درباره عایق‌بندی، عایق صوتی جداره‌ها، کف و سقف، استفاده از پنجره‌های استاندارد و شیشه‌های دو جداره و سه جداره است که نتیجه آن کاهش مصرف انرژی است، ولی این مباحث دائماً باید مورد نظارت و کنترل قرار گیرد.
اگر شناسنامه فنی ساختمان‌ها درست تهیه می‌شد و بیمه اجباری ساختمان‌ها اجرا می‌شد، این یک درب بزرگ باز می‌شد. مثلاً ترکیه بعد از زلزله، تمام ساختمان‌هایش را بیمه اجباری کرد. در آلمان همزمان با انقلاب ما، به ازای هر متر مربع دوازده لیتر سوخت مصرف می‌کردند برای گرمایش و سرمایش و برنامه‌ای داشتند که این را تقریباً به صفر برسانند.
صما: حوادثی مانند زلزله سرپل ذهاب یا فروریختن ساختمان پلاسکو، ضعف در نظارت بر ساخت‌وساز را نشان داد. چرا با وجود صدها هزار مهندس در کشور، همچنان شاهد این مشکلات هستیم؟
این حوادث دلایل مختلفی داشتند. پلاسکو ضعف نظارت و ساختمانی بود که درست بهره‌برداری نشده بود. ساختمان در زمانی ساخته شده که ما حتی آیین‌نامه مقاوم‌سازی در برابر آتش نداشتیم. ساختمان دو ساعت و نیم در مقابل آتش مداوم مقاومت کرد ولی آتش از مواد آتش‌زا و پوشاک موجود تغذیه می‌شد.
در ساختمان آبادان ضعف نظارت مهندسی وجود داشت و مسئله دو نقشه یا تغییراتی که در نقشه‌های اجرایی ایجاد شده بود. در سرپل ذهاب عدم اجرای درست مقررات نقش داشت. بسیاری از ساختمان‌ها اسکلت سالم داشتند ولی دیوارها و پنجره‌ها ریخته بود و اتصال پنجره‌ها به ساختمان مناسب نبود.
پشت هرکدام از بندهای مقررات ملی دهها حادثه خوابیده است. اگر مقررات ملی را درست اجرا نکنیم، باید این حوادث را تحمل کنیم.
صما: برخی معتقدند مافیای قدرتمندی در صنعت ساخت‌وساز شکل گرفته که با نفوذ در نظام مهندسی، منافع خود را پیش می‌برد. آیا به وجود چنین مافیایی اعتقاد دارید و برنامه‌تان برای مقابله با آن چیست؟
مطمئناً یکی از راه‌های جلوگیری از فساد شفاف‌سازی است. شفاف‌سازی گردش اطلاعات خیلی راحت می‌تواند خیلی از فسادها را بگیرد. ما خودمان می‌دانیم که آنچه در نقشه طراحی شده با آنچه اجرا می‌شود متفاوت است. چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون آنچه که در جزئیات گفته می‌شود با آنچه اجرا می‌شود مطابقت ندارد.
نظام مدیریت شهری ما از این احتیاج به فروش فضا باید دست بردارد. میزان وابستگی نظام مدیریت شهری به درآمدهای ناشی از ساخت‌وساز باید تعدیل شود. این معنایش این نیست که ساخت‌وساز کم شود، بلکه شکل ساخت‌وساز تغییر کند.
سازمان نظام مهندسی به عنوان مشاور با این نگاه کنار شهرداری قرار بگیرد، تعریف مسئله کند، تعریف کار کند و فعالیت‌های فنی تعریف شود.
صما: انتخابات نظام مهندسی همواره صحنه رقابت‌های سیاسی و جناحی بوده است. رویکرد شما برای کاهش تنش‌های سیاسی و ایجاد فضای فراجناحی چیست؟
موضوعات تخصصی در حوزه نظام مهندسی نباید با مسائل سیاسی آلوده شود. اگر ما بخواهیم از ابزارهای سیاسی برای حذف افراد استفاده کنیم، اخلاقی و پسندیده نیست. من اعتقاد ندارم به آوردن مسائل سیاسی در امور تخصصی. اگر کسی کار تخصصی بلد است و کارآمد است، حتماً همکار من است.
در شهرداری به این توجه داشتم که افراد با اختلاف نظر شدید سیاسی را کنار هم قرار دهم. چهار مدیرکل داشتم که یکی از جمعیت موتلفه بود و بقیه طیف‌های مختلف. تنها در صورتی که میزان مشارکت به حداقل برسد و مهندسان فعال نباشند و اخلاق حرفه‌ای رعایت نکنند، این مشکلات پیش می‌آید.
رعایت اخلاق حرفه‌ای را به عنوان رکن اصلی در نظر می‌گیرم. اگر سازمان خدایی نکرده در افکار عمومی جامعه به این معروف شود که اخلاق حرفه‌ای ندارد، به ما ضرر کرده و اعتبار و اعتماد را از دست داده‌ایم که با هیچ قیمتی نمی‌توانیم جبران کنیم.
صما: به نظر شما، ویژگی‌های شخصیتی فردی که می‌خواهد صندلی ریاست شورای مرکزی را در اختیار بگیرد چه باید باشد؟
وقتی در قانون دیده شده که رئیس نظام مهندسی کشور نماینده مهندسان است و توسط رئیس‌جمهور و وزیر راه و شهرسازی تأیید می‌شود، معنی‌اش این است که این مأموریت بسیار مأموریت خطیر، حاکمیتی و ملی است.
این بالاترین مرجع تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در حوزه‌های کنترل کیفیت ساختمان، اعتبار و درجه‌بندی و حدود صلاحیت مهندسان است که موضوع بسیار مهمی است. طبیعتاً کسی باید باشد که رئیس‌جمهور دلش بخواهد که این حکم را برایش صادر کند و در ترازی باشد که این اتفاق بیفتد.
باید بتواند گفتگو کند در حوزه‌های تخصصی در بالاترین سطوح دولت و نمایندگی ایفا کند و تأثیرگذار باشد. من فکر می‌کنم رئیسی که این خصیصه‌ها را داشته باشد می‌تواند مدیر موفقی در نظام مهندسی کشور باشد.
در پایان:
دکتر پیروز حناچی با ترکیبی از تجربه عملی، تخصص علمی و رأی اعتماد بالای مهندسان، خود را برای رهبری نظام مهندسی کشور در مقطعی حساس آماده کرده است. مردی که از طراحی بیمارستان‌های صحرایی در جبهه‌های جنگ آغاز کرد و تا مدیریت کلان‌شهر تهران پیش رفت، حالا می‌خواهد با همان روحیه خدمت‌گزاری، اعتبار از دست رفته حرفه مهندسی را بازگرداند. او که معتقد است “اخلاق حرفه‌ای با هیچ قیمتی قابل جبران نیست”، آماده است تا در کنار مهندسان کشور، فصل جدیدی از تعالی و پیشرفت در نظام مهندسی کشور رقم بزند.
source