غار هوتو و کمربند، یکی از ارزشمندترین محوطه‌های باستانی ایران که قدمت آن به دوره ژوراسیک و انسان‌های نخستین بازمی‌گردد، این روزها در معرض بی‌توجهی و تخریب قرار گرفته است. این غار که طی قرن گذشته محل کاوش‌های باستان‌شناسی مهمی بوده، اکنون زیر سایه یک سالن عروسی قرار دارد؛ بنایی که دقیقا بر سقف این اثر تاریخی و بر بقایای آثار ساسانی ساخته شده است.
غار هوتو در نزدیکی بهشهر مازندران و روستای تروجن، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های پیشاتاریخی ایران و جهان به شمار می‌رود. این غار به همراه غار هم‌جوارش، کمربند، به‌واسطه کشف اسکلت‌هایی با قدمت ۷۵ هزار سال، جایگاه ویژه‌ای در مطالعات انسان‌شناسی دارد. حفاری‌های علمی انجام‌شده توسط پروفسور کارلتون استیونز کان، باستان‌شناس آمریکایی و استاد دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۱۳۳۰ شمسی، منجر به کشف بقایای اسکلت سه انسان شد که امروزه در آرشیو دانشگاه پنسیلوانیا نگهداری می‌شود. بررسی‌های علمی نشان داد که جمجمه این انسان‌ها به نسل‌های اولیه انسان مدرن تعلق داشته و تفاوت معناداری با نئاندرتال‌ها دارد.
سپس در دهه ۱۳۹۰، باستان‌شناس ایرانی علی ماهفروزی بخشی از این محوطه را کاوش کرد. کاوش‌های عمیق در لایه‌های مختلف این غار، نشانه‌هایی از دوره‌های پارینه‌سنگی، نوسنگی، عصر آهن و عصر یخبندان را آشکار ساخت و آن را به یکی از کانون‌های کلیدی برای شناخت سیر تکامل انسان تبدیل کرد. یافته‌های به‌دست‌آمده، غار هوتو را به «معدن طلای انسان‌شناسان» معروف کرده بود؛ اما پس از آن، این میراث کم‌نظیر رها شده و دیگر پیگیری باستان‌شناسی جدی‌ای در آن صورت نگرفت.
اکنون ساخت و ساز بی‌ضابطه و غیرفرهنگی بر فراز این محوطه، نه‌تنها سقف غار را نشانه رفته، بلکه آثار ساسانی موجود در بخش فوقانی را نیز به‌طور کامل نابود کرده است. محمد عظیمی، مدیر انجمن حامیان میراث فرهنگی «هوتو» با انتقاد از وضعیت کنونی اعلام کرد: «در حال حاضر نه‌تنها غار هوتو – کمربند، بلکه گوهرتپه نیز در زمره محوطه‌های رها شده مازندران قرار گرفته‌اند.»
از پایکوبی تا پیگرد قانونی
عظیمی با اشاره به احداث تالار عروسی بر فراز سقف غار تاکید می‌کند که این میراث جهانی اکنون به فضایی برای جشن و شادی بدل شده؛ آن هم درست بالای سر انسان‌های نخستین. او با اشاره به این که غار از دوره ساسانی آثاری باستانی در خود داشت، گفت: «با وجود درج این غار در منابع معتبر باستان‌شناسی جهان، عملا هیچ اقدامی برای حفاظت و احیای آن انجام نمی‌شود.»
وی همچنین درباره تخلفات مربوط به گوهرتپه اعلام کرد که «واگذاری‌هایی صورت گرفته که مالکیت خصوصی را به محوطه‌های تاریخی تعمیم داده‌اند. در دهه ۵۰، نامه‌ای از سوی اداره باستان‌شناسی وقت به یکی از مالکان ارسال شد که تنها اجازه حفر زمین به اندازه یک بیل را داشتند. اما امروز همان زمین‌ها محل ساخت و ساز هستند.»
تغییر مجوز و تضاد منافع
عظیمی با اشاره به وقایع اخیر گفت: «یکی از باستان‌شناسان مطرح، در اقدامی غیرقانونی، مجوز تعیین حریم غار را به مجوز کاوش تبدیل کرده و در داخل غار حفاری کرده بود. پس از اعتراض رسمی، یگان حفاظت مانع ادامه کار شد اما مجددا با فشارهایی از داخل پژوهشگاه، مجوز تغییر یافت.»
نکته قابل توجه آن است که ناظر پروژه کاوش باستان‌شناسی، عضو هیئت‌مدیره همان شرکت تعاونی بود که فضای بالایی غار در اختیارش قرار داشت. اسناد این ارتباط نیز در اداره تعاون شهرستان بهشهر موجود است.
عظیمی همچنین به کشف دو اسکلت انسانی زن توسط دکتر کان در دهه ۳۰ اشاره کرد که به گفته وی، احتمالا به آمریکا منتقل شده‌اند. وی هشدار داد: «امروز غار هوتو نه پایگاه میراث دارد، نه حفاظت و نه برنامه‌ای برای احیای آن. درحالی‌که حتی در همان نقطه‌ای که اسکلت‌ها کشف شده بودند، مجوز نصب تیر برق صادر شده است!»
source