درحالی‌که بحران گرمایش جهانی به پدیده‌ای فراگیر در جهان بدل شده، تهران با مسئله‌ای درون‌زا نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند: افزایش دمای شبانه. بر اساس گفته‌های احد وظیفه، رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، ساختار فعلی شهری در پایتخت نقشی مستقیم در تشدید گرما، به‌ویژه در شب‌ها دارد.
گرمای شبانه؛ مساله‌ای فراتر از اقلیم جهانی
وظیفه می‌گوید اگرچه روند کلی افزایش دما در تهران با گرمایش جهانی همسو است، اما تغییرات کالبدی شهر نیز سهمی جدی در این پدیده دارند. رشد ارتفاع ساختمان‌ها، استفاده گسترده از نماهای شیشه‌ای، گسترش سطوح بتنی و افزایش تراکم شهری، زمینه‌ساز ذخیره بیشتر انرژی خورشیدی در روز شده‌اند؛ انرژی‌ای که در طول شب آزاد می‌شود و مانع بازگشت دما به حالت طبیعی می‌گردد.
وقتی دمای کمینه از دمای بیشینه پیشی می‌گیرد
روند افزایشی دمای کمینه (حداقل دمای شبانه) در تهران از نرخ افزایش دمای بیشینه (حداکثر دمای روزانه) نیز فراتر رفته است. وظیفه با اشاره به داده‌های چهار دهه گذشته تاکید می‌کند: «در گذشته، شب‌ها تا ۲۲ درجه خنک می‌شد، اما اکنون با تغییرات گسترده شهری، شب‌های تهران یک تا دو درجه گرم‌تر از قبل شده‌اند.»
این مسئله منجر به افزایش تعداد «شب‌های حاره‌ای» در تهران شده است؛ شب‌هایی که حتی در نبود تابش مستقیم خورشید، گرما همچنان آزاردهنده باقی می‌ماند.
بی‌هنجاری دمایی؛ چهره تازه تغییر اقلیم در تهران
به گفته رییس مرکز اقلیم، تهران امروز با پدیده‌ای موسوم به «بی‌هنجاری دما» روبه‌روست؛ شرایطی که در آن دما از الگوهای بلندمدت فاصله می‌گیرد. این وضعیت تنها مختص تابستان نیست، بلکه در تمامی فصول قابل مشاهده است. وی افزود: «میانگین دمای فصلی کشور و به‌ویژه تهران، به‌طور مستمر در حال افزایش است، گرچه در برخی سال‌ها افت مقطعی نیز ثبت شده است.»
شتاب نگران‌کننده در افزایش میانگین دما
بررسی شاخص‌های آماری نشان می‌دهد که میانگین دمای کشور در هر دهه حدود ۰.۴ درجه سلسیوس افزایش یافته است. این نرخ در دهه‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته و به حدود نیم درجه نیز رسیده است؛ رشدی که حتی در مقایسه با الگوهای جهانی هم قابل توجه است.
جزیره گرمایی؛ میراث تلخ توسعه ناهماهنگ
پدیده‌ای که با عنوان «جزیره گرمایی» شناخته می‌شود، چالشی دائمی برای تهران است. این پدیده باعث می‌شود دمای داخل شهر به‌طور متوسط بالاتر از حومه یا مناطق روستایی اطراف باشد. حتی در روزهای سرد زمستانی، این اختلاف دمایی محسوس است. برای مثال، زمانی که دمای شبانه در بهمن‌ماه در سطح شهر به صفر می‌رسد، ممکن است در مناطق پیرامونی به منفی ۵ درجه برسد.
علت اصلی این اختلاف، تمرکز بالای فعالیت‌های انسانی است: از سیستم‌های روشنایی و گرمایشی گرفته تا خودروها و حتی حرارت طبیعی بدن انسان. وظیفه در این‌باره می‌گوید: «در شهری مانند تهران با جمعیتی نزدیک به ۱۰ میلیون نفر، مجموع سطح حرارتی ایجاد شده توسط افراد به حدود ۲۰ میلیون مترمربع می‌رسد؛ یعنی شهری که خودش یک منبع گرماست.»
source