مهندس محمد دبیری، مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری و ساختمان‌سازی آفتاب، در گفت‌وگو با ساختمان‌آنلاین از شکل‌گیری یک الگوی جدید در طراحی پروژه‌های مسکونی سخن گفت که در آن، مفاهیمی چون «پناهگاه»، «تاب‌آوری» و «مسکن پسا‌بحران» نقشی اساسی یافته‌اند. آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل این گفت‌وگوست:
آقای مهندس!این روزها مردم در خرید مسکن بیشتر به چه ویژگی‌هایی توجه دارند و چرا مسائلی مثل پناهگاه، پنل خورشیدی و مخزن آب اهمیت پیدا کرده است؟
تجربه‌ی تعامل روزانه من در بازدیدهای پروژه‌ای و گفت‌وگو با خریداران نشان می‌دهد که خریداران دیگر صرفاً به دنبال متراژ بالا یا طراحی لوکس نیستند. دغدغه‌هایی مانند امنیت در شرایط بحرانی، دسترسی پایدار به آب و استقلال انرژی، به معیارهای اصلی انتخاب مسکن تبدیل شده‌اند.
مردم حالا سؤال‌هایی می‌پرسند که پیش‌تر کمتر مطرح می‌شد:
– «اگر برق برود، آسانسور کار می‌کند؟»
– «مخزن آب دارید؟»
– «در صورت جنگ، جایی برای پناه هست؟»
این‌ها دغدغه‌های واقعی طبقه متوسط شهری است؛ دیگر نما و شیرآلات شیک اولویت نیست. مثلاً در یکی از پروژه‌های ما که در طبقه منفی دو پناهگاه طراحی کرده بودیم، با بازخوردهای بسیار مثبتی از سوی خریداران مواجه شدیم.
از نظر شما، داشتن پناهگاه در ساختمان چقدر برای امنیت ساکنان ضروری است؟ و آیا این موضوع به استانداردهای ساخت افزوده شده است؟
تا چند سال پیش، طراحی پناهگاه در ساختمان بیشتر شبیه شوخی بود. اما حالا، به‌ویژه با اخبار جنگ‌های منطقه‌ای و قطعی اینترنت، این موضوع به یک دغدغه‌ی کاملاً جدی بدل شده است. هشدارهای پدافند غیرعامل نیز این نگاه را تقویت کرده‌اند.
در حال حاضر، ما در کنار طراحی پارکینگ و انباری، برای پناهگاه هم فضا در نظر می‌گیریم. البته هنوز این مسئله به‌طور رسمی در نقشه‌های نظام مهندسی الزامی نشده، اما در برخی مناطق تهران و شیراز، شهرداری‌ها ضوابط جدید ایمنی بحران را وارد مقررات کرده‌اند.
نصب پنل‌های خورشیدی چقدر می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی و حفاظت از محیط‌زیست کمک کند؟ آیا استقبال مردم از این ویژگی افزایش یافته است؟
با افزایش قطعی‌های برق و تعرفه‌های پله‌ای، استقبال از نصب پنل خورشیدی رشد قابل‌توجهی داشته است. این انتخاب فقط برای صرفه‌جویی نیست، بلکه تصمیمی سبز و مسئولانه است. ما در یکی از پروژه‌هایمان، با نصب پنل ۸ کیلووات، توانستیم برق آسانسور، راه‌پله، مشاعات و نورپردازی شبانه را پوشش دهیم. هزینه‌ی برق عملاً به صفر رسید.
مخزن آب در ساختمان چه نقش و اهمیتی دارد؟ آیا این ویژگی در ساختمان‌های جدید بیشتر دیده می‌شود؟
در تابستان، وقتی قطعی آب اتفاق می‌افتد، مخزن آب به یک پشتیبان حیاتی تبدیل می‌شود. ما در یکی از پروژه‌ها، با نصب یک مخزن ۵ هزار لیتری در سقف کاذب پارکینگ –بدون آن‌که به زیبایی بصری لطمه بزند– توانستیم این نیاز را پاسخ دهیم.
در بافت‌های پرتراکم شهری، مخزن آب دیگر یک گزینه‌ی لوکس نیست، بلکه ضرورتی قطعی است.
چه چالش‌هایی در طراحی و ساخت این امکانات (پناهگاه، پنل خورشیدی، مخزن آب) وجود دارد؟
مهم‌ترین چالش‌ها، دو مورد است: هزینه و فضا. برای پناهگاه، باید در طراحی اولیه، فضایی دست‌کم ۱۲ تا ۲۰ مترمربع در طبقه‌ی زمین پیش‌بینی شود؛ گاهی هم باید از لابی یا انبار صرف‌نظر کرد.
پنل‌های خورشیدی هم به پشت‌بامی با شیب مناسب و بدون درگیری با تأسیسات نیاز دارند. اما چالش بزرگ‌تر، مانع ذهنی است: یعنی آگاهی پایین یا مقاومت سنتی تیم‌های اجرایی. مهندس ناظر یا مجریان پروژه معمولاً می‌پرسند: «چرا باید اجرا کنیم؟ مگر در مقررات آمده؟»
آیا بازار مسکن در پاسخ به این نیازها، تغییراتی در طراحی و ساخت ایجاد کرده است؟
قطعاً. اگر سازنده‌ای امروز این امکانات را در پروژه‌اش در نظر نگیرد، از رقابت بازار عقب می‌افتد. ما مفهوم «پسا‌بحران» را وارد طراحی پروژه‌ها کرده‌ایم. به این معنا که یک ساختمان باید بتواند دست‌کم ۷۲ ساعت پس از قطع آب، برق و گاز، بدون وابستگی به بیرون، دوام بیاورد. این یک نگاه تازه در معماری مسکونی است که با آینده‌ی ناپایدار سازگار است.
از نظر شما، دولت یا نهادهای مربوطه چقدر در ترویج این نوع ساختمان‌ها نقش دارند یا باید داشته باشند؟
در حال حاضر، دولت بیشتر نقش نظاره‌گر دارد، در حالی که در بسیاری از کشورها، محرک اصلی توسعه چنین امکاناتی است. مثلاً برای هر کیلووات پنل خورشیدی یارانه یا تخفیف مالیاتی می‌دهند. کسانی که سیستم ذخیره‌ی آب نصب می‌کنند، مشمول تراکم تشویقی می‌شوند.
ما هم به چنین مشوق‌هایی نیاز داریم تا این امکانات فقط در پروژه‌های لوکس محدود نمانند و به سطح عمومی مسکن برسند.
آیا این ویژگی‌ها قیمت تمام‌شده‌ی مسکن را افزایش می‌دهند؟ و چگونه می‌توان آن‌ها را برای خریداران مقرون‌به‌صرفه کرد؟
بله، هزینه‌ی اولیه افزایش پیدا می‌کند؛ حدود ۵ تا ۸ درصد به ازای هر متر مربع. اما نکته‌ی مهم این است که اگر بتوانیم مزایای آن را برای خریدار شفاف کنیم –چه در صرفه‌جویی قبض‌ها و چه در افزایش ارزش ملک– این هزینه‌ها در دو تا سه سال جبران می‌شوند. در واقع، پنل خورشیدی یا مخزن آب نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت است، نه هزینه‌ی اضافی.
برای کسانی که قصد خرید مسکن با این امکانات را دارند، چه نکاتی را باید در نظر بگیرند؟
مهم‌ترین توصیه این است که فقط به تبلیغات ظاهری اعتماد نکنند. باید بررسی شود:
– برند پنل خورشیدی چیست؟
– ضمانتش چند ساله است؟
– آیا مخزن آب استاندارد بهداشتی دارد؟
– پناهگاه فقط انباری شیک است یا ضدانفجار واقعی؟
– دسترسی به آن چگونه طراحی شده؟
به خریداران توصیه می‌کنم پیش از معامله، چک‌لیست «ملک پایدار» را تهیه کرده و حتماً از مشاوران متخصص کمک بگیرند.
در آینده نزدیک، فکر می‌کنید این نوع مسکن‌ها چه جایگاهی در بازار خواهند داشت؟
بدون تردید، ساختمان‌های مقاوم و باکیفیت، در مناطقی که با ریسک‌های سیاسی، اقتصادی و زیست‌محیطی مواجه‌اند، به «دارایی امن» تبدیل خواهند شد. این ساختمان‌ها فقط چهاردیواری نیستند؛ بلکه نماد «اطمینان» و خانه‌هایی هستند که به آینده تعلق دارند.
source