ایران به‌سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشتاز در پدیده نگران‌کننده فرونشست زمین است. در این خصوص، علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هشدار داد که کشور ما پس از دو غول بزرگ جهانی، سومین جایگاه را در گستردگی این پدیده دارد؛ مسئله‌ای که امنیت سرزمینی و حتی میراث تاریخی را تهدید می‌کند.
افت بی‌سابقه آب‌های زیرزمینی؛ زنگ خطری برای ایران
به گفته بیت‌اللهی، عامل اصلی فرونشست در ایران، برداشت بی‌رویه و افت مداوم سطح آب‌های زیرزمینی است. او توضیح داد: در گذشته در اطراف تهران، در عمق ۲۰ یا ۳۰ متری به منابع آب می‌رسیدیم اما امروز حتی با حفر چاه‌های ۱۲۰ متری نیز آبی پیدا نمی‌شود. این افت مداوم که به آن بیلان منفی آب می‌گویند، لایه‌های زیرزمینی را متراکم کرده و به تدریج سطح زمین را پایین می‌برد.
او یادآور شد که با کاهش نفوذپذیری خاک، روان‌آب‌ها روی زمین جاری می‌شوند، اراضی حاصلخیز فرسوده شده و زمین‌های کشاورزی به بیابان‌های خشک و بی‌حاصل تبدیل می‌شوند.
تهدیدی برای شهرها، میراث فرهنگی و زیرساخت‌ها
بیت‌اللهی هشدار داد که تبعات این بحران تنها به زمین‌های کشاورزی محدود نمی‌شود. بسیاری از آثار تاریخی ایران از جمله نقش جهان اصفهان، مسجد سید، تخت جمشید و نقش رستم ترک‌خورده‌اند. او گفت: از ۶۷ اثر تاریخی مهم کشور، ۲۷ اثر در مناطق دچار فرونشست قرار دارند.
علاوه بر این، خطوط ریلی و جاده‌ای کشور نیز بی‌نصیب نمانده‌اند. مسیرهای ریلی تهران ـ مشهد، اصفهان ـ تهران و حتی ریل ساحلی دریاچه ارومیه در بخش‌هایی با فرونشست جدی مواجه شده‌اند.
گستردگی بی‌سابقه در استان‌ها
بر اساس گفته‌های این مقام مسئول، استان گلستان در صدر مناطق فرونشستی ایران قرار دارد و پس از آن مازندران با وجود تصور عمومی مبنی بر منابع آبی فراوان، با این بحران روبه‌رو شده است. مناطق شمال غرب مشهد، جنوب غرب تهران، جنوب شرق شیراز و نیمه شمالی اصفهان نیز از جمله نقاطی هستند که فرونشست در آنها به‌طور چشمگیری گسترش یافته است.
بحران از دهه ۵۰ آغاز شد
کاهش منابع آب زیرزمینی در ایران به دهه ۵۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که جمعیت کشور رو به رشد رفت و کشاورزی توسعه یافت. با این حال، شدت فرونشست از اوایل دهه ۷۰ به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافت. بیت‌اللهی برای درک بهتر ابعاد بحران مثالی جالب زد: اگر کانالی به عمق ۱۰۰ متر و پهنای یک کیلومتر از دریای خزر تا دریای عمان حفر شود، حجم آبی که ایران از دست داده معادل پر شدن کامل چنین کانالی است.
به گفته او، اگر روند فعلی ادامه یافته و مدیریت درستی اعمال نشود، طبیعت قطعا واکنشی سخت و غیرقابل‌پیش‌بینی نشان خواهد داد.
source