چالش ارجاع کار در نظام مهندسی ساختمان سال‌هاست به یکی از بحث‌های جنجالی در میان مهندسان، سازندگان و مدیران شهری تبدیل شده است. برخی از بی‌عدالتی در توزیع پروژه‌ها می‌گویند، عده‌ای از نبود کیفیت در خدمات مهندسی گلایه دارند و گروهی دیگر خواستار بازنگری کامل در این نظام هستند. در گفت‌وگوی اختصاصی استودیو «صما»، ابوالفضل نوایی با نگاهی جامع و تحلیلی به این مسئله پرداخته و از دغدغه‌های سه‌گانه و نظارت صوری تا صنعت پنجم و حرکت به سمت توسعه‌گری حرفه‌ای می‌گوید.
دغدغه‌های سه‌گانه؛ سازنده، ناظر و سازمان
نوایی در ابتدای سخنانش یادآور شد که هر یک از طرفین این ماجرا اعم از ناظر، مالک و سازمان نظام مهندسی، دغدغه‌های خاص خود را دارند و هیچ‌یک را نمی‌توان نادیده گرفت. سازنده به دنبال پیشبرد پروژه با کمترین هزینه و بیشترین سرعت است، ناظر دغدغه کیفیت و ایمنی دارد و سازمان هم به‌دنبال نظم‌دهی به کل فرآیند است. اما گاهی این دغدغه‌ها در تضاد قرار می‌گیرند و تعامل جای خود را به تقابل می‌دهد.
او تاکید کرد که نظارت صوری یکی از مشکلات فعلی جامعه است؛ جایی که ناظر موظف است به ساختمان سر بزند اما نمی‌زند و برخی مالکین هم ترجیح میدهند ناظر نباشد تا کارهایی که بر خلاف اصول فنی و قواعد اجرایی هست را با تساهل و تسامح پیش ببرند. در نهایت، هزینه می‌شود، اما کیفیت واقعی به دست نمی‌آید و این وضعیت، هم به زیان سازنده است و هم به ضرر جامعه مهندسی. نوایی در عین حال یادآور شد که هدف اصلی نظارت، ارتقای کیفیت ساختمان است، پس در حالت عادی باید جلوی تخلف شهرداری گرفته شود.
توسعه‌گری؛ حلقه گمشده صنعت ساختمان ایران
به باور نوایی، ریشه بسیاری از مشکلات، فقدان نگاه توسعه‌گرا در صنعت ساختمان ایران است. این که ما هنوز به آن درایت و بلوغ توسعه‌گری در جامعه نرسیده‌ایم. در بسیاری از کشورها، تعامل میان سازنده، ناظر و نهادهای حاکمیتی بر اساس یک نگرش توسعه‌گرا شکل می‌گیرد. این مساله نه فقط در حوزه خدمات مهندسی، بلکه در لجستیک، مدیریت شهری و حتی قوانین ساخت‌وساز هم دیده می‌شود و این دانشی است که ما امروز به آن نیاز داریم.
این فعال حوزه ساختمان معتقد است هنوز در اول راه هستیم. باید دیالوگ‌ها و آگاهی نسبت به توسعه‌گری زیاد باشد. تعاریف درست شکل بگیرد و با ادبیات درست بیان شود. اینکه یک سازنده بگوید بیشتر می‌داند و مهندس ناظر مزاحم کار اوست، صحیح نیست چرا که جامعه مهندسی، جامعه‌ای بسیار فرهیخته و بالنده است، چه در نظام مهندسی و چه در حوزه فنی و اجرایی. پس بدون ایجاد فرهنگ توسعه‌گری و بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی، نمی‌توان انتظار داشت مشکلاتی مانند ارجاع کار یا کیفیت پایین ساختمان‌ها برطرف شود.
فناوری‌های نو؛ فرصت یا ضرورت؟
نوایی در بخش دیگری از سخنانش به بحران آب و انرژی اشاره کرد که در همه جای دنیا با آن دست به گریبانند. نقش فناوری‌های دیجیتال، هوش مصنوعی و ابزارهای نوین در آینده صنعت ساختمان اشاره کرد کرد و گفت: دنیا به سمت صنعت پنجم حرکت می‌کند؛ صنعتی انسان‌محور و طبیعت‌محور که بدون فناوری‌های نو امکان‌پذیر نیست. بحران‌های آب، انرژی و محیط‌زیست با روش‌های سنتی قابل حل نیستند. صنعت ساختمان باید هرچه سریع‌تر به ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی مجهز شود تا بتواند هم پایداری را تضمین کند و هم از بحران‌ها عبور کند.
او تاکید کرد که گام‌های صنعت در دنیا تعریف شده است. این فناوری‌ها تشریفاتی نیستند، بلکه ابزارهای حیاتی برای افزایش تاب‌آوری و کیفیت ساخت‌وساز در آینده هستند.
مسیر پیش‌رو؛ گفت‌وگو، آگاهی و تغییر نگاه
به باور نوایی، تا زمانی که گفت‌وگوی جدی میان همه بازیگران صنعت ساختمان شکل نگیرد و آگاهی عمومی نسبت به توسعه‌گری افزایش نیابد، مشکلاتی مانند ارجاع کار یا نظارت صوری همچنان باقی خواهند ماند. وی گفت: «ما هنوز در ابتدای راه هستیم. باید دیالوگ توسعه‌گرا در جامعه مهندسی نهادینه شود، تعاریف دقیق ارائه شود و نگاه‌ها از منافع کوتاه‌مدت به سمت توسعه پایدار تغییر کند.»
source