بازار مسکن ایران که سال‌هاست زیر سایه کمبود تسهیلات بانکی و بحران تامین مالی گرفتار مانده، حالا در آستانه تجربه تحولی دیجیتالی است. دولت با معرفی طرح «مسکن توکنی» می‌کوشد از فناوری بلاک‌چین برای جذب سرمایه‌های خرد و تسهیل خرید مرحله‌ای مسکن استفاده کند؛ ایده‌ای که اگر درست اجرا شود، می‌تواند به بازیابی تعادل در بازار و افزایش مشارکت مردم در ساخت‌وساز منجر شود.
بحران تامین مالی در نظام بانک‌محور
نظام تامین مالی مسکن در ایران سال‌هاست که با تکیه بیش از حد بر بانک‌ها، از توسعه ابزارهای نوین مالی بازمانده است. سهم پایین تسهیلات بانکی از قیمت تمام‌شده مسکن، بسیاری از خانوارها به‌ویژه اقشار کم‌درآمد را از خانه‌دار شدن دور نگه داشته است. از سوی دیگر، صندوق‌های زمین و ساختمان نیز نتوانسته‌اند پاسخگوی حجم بالای تقاضا باشند و بازار همچنان از کمبود منابع مالی رنج می‌برد.
ایده‌ای تازه از دولت؛ تقسیم خانه به هزاران «توکن»
در پاسخ به این بن‌بست، دولت طرح «مسکن توکنی» را رونمایی کرده است؛ مدلی که در آن ارزش هر واحد مسکونی به هزاران سهم دیجیتالی کوچک موسوم به «توکن» تقسیم می‌شود.
این توکن‌ها به شهروندان امکان می‌دهند تا با هر میزان سرمایه، به‌صورت مرحله‌ای در خرید مسکن مشارکت کنند. در واقع، خریداران می‌توانند متناسب با توان مالی خود، بخشی از ارزش یک واحد در حال ساخت را خریداری کنند.
به گفته مشاور وزیر اقتصاد، ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی نیازمند حدود ۲۰ میلیارد دلار منابع مالی است؛ رقمی که تنها با ورود نقدینگی‌های خرد و مشارکت عمومی قابل تامین خواهد بود.
جذب سرمایه‌های خرد و مهار بازارهای غیرمولد
یکی از اهداف اصلی طرح، هدایت سرمایه‌های سرگردان از بازارهای غیرمولد همچون دلار، طلا و سکه به سمت ساخت‌وساز واقعی است. در این مدل، توکن‌ها تنها برای پروژه‌های در حال ساخت عرضه می‌شوند تا از خریدوفروش سوداگرانه مسکن آماده جلوگیری شود و نقدینگی به بخش تولید هدایت گردد.
به این ترتیب، «مسکن توکنی» علاوه بر تامین مالی ساخت‌وساز، می‌تواند از افزایش تورم در بازار مسکن نیز جلوگیری کند.
چالش‌های پیش‌رو؛ زیرساخت حقوقی و اعتماد عمومی
با وجود مزایای بالقوه، منتقدان نسبت به نبود چارچوب حقوقی مشخص و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری در این طرح هشدار می‌دهند. تجربه صندوق‌های زمین و ساختمان نشان داده است که فقدان شفافیت و نظارت کافی می‌تواند به تکرار مشکلات گذشته بینجامد.
کارشناسان تاکید می‌کنند که موفقیت این مدل، در گرو ایجاد نظام حقوقی شفاف، نظارت موثر و تضمین بازگشت سرمایه است؛ در غیر این صورت، اعتماد عمومی به مشارکت مالی در پروژه‌های مسکونی خدشه‌دار خواهد شد.
فرصتی برای بازتعریف رابطه مردم و بازار مسکن
اگرچه هنوز جزئیات اجرایی طرح در مرحله تدوین است، اما «مسکن توکنی» می‌تواند آغازی برای ورود فناوری‌های مالی نوین به حوزه ساخت‌وساز باشد. این طرح با فراهم کردن امکان مالکیت تدریجی برای خانوارها و جذب منابع کوچک مردمی، می‌تواند هم‌زمان به رونق ساخت، اشتغال‌زایی و کاهش شکاف طبقاتی در بازار مسکن کمک کند.
در واقع، دولت با این مدل می‌کوشد رابطه‌ای تازه میان مردم، فناوری و بازار مسکن ایجاد کند؛ رابطه‌ای که بر پایه شفافیت، مشارکت و اعتماد عمومی استوار است و می‌تواند ساختار سنتی تأمین مالی را متحول سازد.
source