درحالی‌که عمر فنی بسیاری از ساختمان‌های ایران هنوز به نیمه هم نرسیده، کلنگ تخریب پیش از هر نشانه فرسودگی بالا می‌رود. کارشناسان معتقدند که «سود نوسازی» امروز بسیار وسوسه‌انگیزتر از «دوام سازه» است؛ تا جایی که حتی ساختمان‌های قابل سکونت نیز قربانی اقتصاد ساخت‌وساز، تغییر ضوابط شهری و عطش انباشت سرمایه می‌شوند.
ساختمان‌هایی که قبل از پیری می‌میرند
گرچه کیفیت پایین برخی مصالح و ساخت‌وسازهای خارج از ضوابط مهندسی همواره به‌عنوان عاملی برای کاهش عمر مفید ساختمان‌ها مطرح بوده، اما در سال‌های اخیر نگاه کارشناسی بار دیگر به سمت ریشه اصلی این چرخه بازگشته است: ارزش افزوده ساخت‌وساز و سود بالای نوسازی.
بر اساس گزارش‌ها، بیشتر ساختمان‌های کلنگی امروز حتی به ۵۰ سالگی هم نمی‌رسند؛ این در حالیست که در بسیاری از کشورهای جهان، سازه‌های ۱۰۰ ساله همچنان فعال، ایمن و قابل استفاده‌اند.
انگیزه اقتصادی؛ محرک خاموش تخریب زودهنگام
غزال راهب، رییس مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی، در گفت‌وگویی رسانه‌ای تاکید می‌کند که عمر اقتصادی ساختمان‌ها در ایران پیش از عمر فنی آنها به پایان می‌رسد. او توضیح می‌دهد: «سود اقتصادی، تعیین‌کننده پایان عمر مفید ساختمان است؛ زیرا تخریب و ساخت جدید ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کند، حتی اگر ساختمان هنوز از نظر فنی قابل استفاده باشد.»
راهب ادامه می‌دهد که تغییر ضوابط ساخت‌وساز، افزایش تراکم، سطح اشغال بیشتر و کوچک‌سازی واحدها نیز چرخه تخریب را تسریع کرده است. او یادآوری می‌کند که متوسط زیربنای واحدهای مسکونی از حدود ۱۸۰ متر مربع به حدود ۱۰۰ متر رسیده که این تغییر، سودآوری سازندگان در پروژه‌های نوسازی را به شکل قابل توجهی افزایش داده است.
عامل‌های پنهان: خطرات محیطی و مصرف انرژی
راهب همچنین به عوامل دیگری اشاره می‌کند که می‌توانند عمر مفید ساختمان را کوتاه کنند؛ از جمله قرارگیری بنا در مناطق خطرپذیر مانند مجاورت گسل‌ها، مسیل‌ها یا خطوط فشار قوی.
او همچنین به موضوع مصرف انرژی اشاره کرده و می‌گوید هرچند در ایران به دلیل قیمت پایین سوخت، «هدررفت انرژی» هنوز عامل تعیین‌کننده‌ای برای تخریب نیست، اما در چشم‌انداز آینده، نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های نوسازی ایفا خواهد کرد.
کیفیت مصالح؛ زنگ خطر دوام ساختمان‌ها
به گفته رییس مرکز تحقیقات راه و مسکن، دوام پایین مصالح ساختمانی همچنان یکی از نقاط ضعف جدی ساخت‌وساز در کشور است؛ موضوعی که باعث شده متوسط عمر مفید ساختمان‌ها در ایران به حدود ۳۵ سال برسد؛ عددی کمتر از استاندارد جهانی.
مسیر آینده: شناسایی و ایمن‌سازی
راهب اعلام کرده است که با اولویت «ایمنی ساختمان‌ها در برابر زلزله و استحکام سازه‌ای»، طرح شناسایی ساختمان‌های ناایمن در کشور آغاز شده و افزایش عمر مفید ساختمان‌ها در دستور کار بخش ساخت‌وساز قرار دارد.
source