مقدمه

لبه دیوار، جان‌پناه بام، لبه پنجره‌ها و بخش‌های انتهایی نما بیشترین تماس را با باران، برف، تابش خورشید و تغییرات دمایی دارند. اگر این نواحی به‌درستی محافظت نشوند، خیلی زود آثار فرسودگی مثل نم‌زدگی، شوره، طبله‌کردن مصالح و حتی ریزش نما ظاهر می‌شود. یکی از مهم‌ترین ابزارهای کنترل و هدایت آب در این بخش‌ها، اجرای فلاشینگ استاندارد و مهندسی‌شده است؛ در کنار آن، وجود وال‌پست مناسب هم برای پایداری دیوار و حفظ عملکرد فلاشینگ ضروری است.

با این حال، در بسیاری از کارگاه‌های ساختمانی، این دو جزء حیاتی جدی گرفته نمی‌شوند یا به‌صورت ناقص اجرا می‌گردند. در ادامه مهم‌ترین خطاهایی که در پروژه‌ها دیده می‌شود را مرور می‌کنیم.

انتخاب ورق نامناسب در اجرای فلاشینگ

اولین و مهم‌ترین تصمیم در اجرای فلاشینگ، انتخاب نوع ورق است. استفاده از ورق‌های بی‌کیفیت یا با ضخامت پایین، عمر سیستم آب‌بندی را به‌شدت کاهش می‌دهد. ورق‌های خیلی نازک به‌سرعت در برابر باد، ضربه، یخ‌زدگی و انقباض و انبساط تغییر شکل می‌دهند، خم‌ها می‌خوابند و درزها باز می‌شوند.

برای لبه دیوار و جان‌پناه بام، معمولاً این گزینه‌ها توصیه می‌شوند:

* ورق گالوانیزه رنگی
* آلوزینک
* آلومینیوم
* استیل در پروژه‌های خاص و مناطق خورنده مثل سواحل

این ورق‌ها علاوه بر دوام، برای خم‌کاری و ایجاد لبه قطره‌چکان استاندارد بسیار مناسب‌اند و در صورت اجرای صحیح، سال‌ها بدون مشکل کار می‌کنند.

شیب اشتباه فلاشینگ و حذف لبه قطره‌چکان

یکی از خطاهای پنهان اما بسیار مهم، عدم طراحی صحیح شیب فلاشینگ است. اگر ورق تقریباً صاف یا با شیب نامناسب نصب شود، آب باران به‌جای هدایت به بیرون، روی سطح می‌ماند یا به پشت نما و بدنه دیوار برمی‌گردد.

در کنار شیب، وجود لبه قطره‌چکان هم کلیدی است. این لبه خم‌شده کوچک در زیر فلاشینگ، مانع از آن می‌شود که آب به صورت چسبنده تا پشت ورق برگردد و به مصالح زیرین نفوذ کند. طراحی اصولی باید به‌گونه‌ای باشد که:

* شیب فلاشینگ به سمت بیرون باشد
* لبه قطره‌چکان حداقل چند سانتی‌متر خم عمودی داشته باشد
* آب به‌صورت کنترل‌شده و دور از نما تخلیه شود

سپردن اجرای فلاشینگ به نیروی غیرمتخصص

در ظاهر، نصب چند ورق فلزی روی لبه دیوار کار ساده‌ای به نظر می‌رسد، اما در عمل جزئیات بسیار زیادی دارد؛ از نحوه خم‌کاری و برش تا نوع اتصال و آب‌بندی. وقتی این کار به افراد کم‌تجربه سپرده می‌شود، مشکلات معمولاً چند ماه بعد و پس از اولین بارندگی جدی خودش را نشان می‌دهد.

یک فلاشینگ کار باتجربه، بر اساس شرایط اقلیمی، نوع نما، ارتفاع ساختمان و جهت باد غالب، جزئیات اجرا را تنظیم می‌کند و می‌داند کجا باید از تقویت‌کننده، زیرسازی یا خم‌های مقاومتی استفاده کند. این تخصص چیزی است که با آزمون و خطای کارگاه‌های غیرحرفه‌ای به دست نمی‌آید و نقش مستقیمی در عمر مفید ساختمان دارد.

نادیده گرفتن نقش وال پست در پایداری دیوار

حتی اگر بهترین ورق و بهترین روش اجرای فلاشینگ انتخاب شود، اما دیوار زیر آن ناپایدار باشد، سیستم محافظتی در بلندمدت کارایی خود را از دست می‌دهد. دیواری که تحت نیروهای جانبی مثل باد، نشست یا زلزله حرکت می‌کند، ترک می‌خورد و این ترک‌ها تا لبه دیوار و محل نصب فلاشینگ هم ادامه پیدا می‌کند.

اینجاست که وال پست وارد میدان می‌شود. وال‌پست، دیوار را به اسکلت اصلی سازه مهار می‌کند و مانع از لق شدن، کمانش یا شکست دیوار می‌شود. در دیوارهای بلند یا جان‌پناه بام، عدم استفاده از وال‌پست می‌تواند باعث ترک‌های عمیق، جداشدن نما و در نهایت باز شدن مسیر نفوذ آب شود. ترکیب صحیح «مهار سازه‌ای با وال‌پست + اجرای فلاشینگ استاندارد» یک راهکار کامل برای حفاظت از لبه‌هاست.

عدم هماهنگی فلاشینگ با طراحی و متریال نما

در نماهای مدرن، فلاشینگ فقط یک جزء فنی نیست؛ بخشی از زبان طراحی ساختمان است. استفاده از رنگ نامتناسب، جنس ناهمخوان با سایر مصالح یا فرم‌های زمخت، هم زیبایی نما را زیر سؤال می‌برد و هم می‌تواند باعث رفتار حرارتی متفاوت بین مصالح و ایجاد تنش در اتصالات شود.

برای مثال، در نمای سنگی، معمولاً از فلاشینگ همرنگ یا هماهنگ با قاب‌ها و فریم‌ها استفاده می‌شود. در نمای فلزی یا شیشه‌ای، فلاشینگ آلومینیومی یا استیلی با رنگ و فینیش مشابه، نتیجه بهتری ایجاد می‌کند. توجه به این جزئیات هم جنبه معماری دارد و هم از بروز ترک‌های ریز در محل اتصال‌ها جلوگیری می‌کند.

بی‌دقتی در اتصالات و درزهای فلاشینگ نما

شایع‌ترین محل نفوذ آب، درزها و اتصالات هستند، نه وسط ورق‌ها. در اجرای فلاشینگ ، اگر محل اورلب ورق‌ها به‌خوبی همپوشانی نشده باشد، از پیچ و پرچ ضدزنگ استفاده نشود یا درزگیر مناسبی مصرف نگردد، آب از کوچک‌ترین شکاف راه خود را پیدا می‌کند.

برای جلوگیری از این اتفاق، باید:

* از پیچ یا پرچ با کیفیت و ضدزنگ استفاده شود
* محل اتصال‌ها با چسب و درزگیر مناسب آب‌بندی شود
* همپوشانی ورق‌ها به‌اندازه کافی باشد
* شیب کلی سیستم، آب را به دور از نقاط حساس هدایت کند

استفاده از چسب‌های نامناسب به‌جای اتصال مکانیکی

در برخی پروژه‌ها برای سرعت‌بخشی یا کاهش هزینه، به‌جای پیچ و پرچ از چسب‌های نامعتبر استفاده می‌شود. این چسب‌ها در برابر تابش مستقیم خورشید، تغییرات دما و رطوبت، عمر زیادی ندارند و پس از مدتی ترد، خشک یا چسبندگی خود را از دست می‌دهند.

در نتیجه، ورق فلاشینگ از محل اتصال جدا می‌شود، باد آن را بلند می‌کند یا آب از پشت آن عبور می‌کند. راه‌حل اصولی این است که اتصال مکانیکی (پیچ، پرچ، بست) همراه با چسب و درزگیر مناسب به‌کار رود، نه اینکه چسب به‌تنهایی جایگزین سیستم اتصال شود.

نصب فلاشینگ روی زیرکار ناهموار و بدون زیرسازی درست

اگر زیرکار، یعنی لبه دیوار یا تاج جان‌پناه، تراز و یکنواخت نباشد، ورق فلزی مانند یک پل روی پستی و بلندی‌ها قرار می‌گیرد. این شرایط باعث ایجاد حفره‌های کوچک در زیر ورق، جمع‌شدن آب، لرزش در باد و نهایتاً شکستگی یا باز شدن درزها می‌شود.

پیش از نصب، باید زیرسازی به‌طور کامل اصلاح، تراز و در صورت لزوم با ملات مناسب بازسازی شود تا ورق روی سطحی صاف و قابل اعتماد بنشیند.

بی‌توجهی به شرایط اقلیمی در انتخاب نوع فلاشینگ

شرایط آب‌وهوایی نقش مهمی در انتخاب نوع ورق و جزئیات اجرای فلاشینگ دارد. در مناطق ساحلی، رطوبت و شوری هوا بسیار بالاست و استفاده از ورق‌های معمولی می‌تواند در مدت کوتاهی منجر به زنگ‌زدگی و سوراخ شدن ورق شود. در این مناطق، استیل یا آلومینیوم گزینه‌های بهتری هستند.

در مناطق کوهستانی و بادخیز، ضخامت ورق و نوع مهار اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. در شهرهای پربارش، طراحی لبه قطره‌چکان و شیب خروج آب باید با دقت بیشتری انجام شود. نادیده گرفتن این تفاوت‌ها باعث می‌شود حتی اگر ظاهر کار در ابتدا خوب باشد، در عمل عمر مفید سیستم بسیار کاهش یابد.

جمع‌بندی

مشکلاتی مانند نشتی لبه بام، خرابی نما، طبله‌کردن مصالح و ترک‌های عمیق دیوار، اغلب نتیجه مستقیم انتخاب نادرست متریال، اجرای فلاشینگ غیرحرفه‌ای و نادیده گرفتن نقش وال‌پست در پایداری دیوار است. با انتخاب ورق مناسب، طراحی صحیح شیب و لبه قطره‌چکان، استفاده از نیروی متخصص، اجرای دقیق اتصالات و توجه به شرایط اقلیمی، می‌توان عمر مفید ساختمان را به‌شکل چشمگیری افزایش داد و از هزینه‌های تعمیرات مکرر جلوگیری کرد.