به گزارش همشهری آنلاین، این درخشش شبهنگام که از اواخر پاییز تا اوایل بهار خودنمایی میکند، حاصل یک پدیده طبیعی است؛ فعالیت فیتوپلانکتونها. اما چرا فیتوپلانکتونها میدرخشند؟ به دلیل واکنش شیمیایی که نوعی مکانیسم دفاعی و همینطور مکانیسم جذب جفت پلانکتونهاست.
فیتوپلانکتونها ۲.۴ میلیارد سال قدمت دارند
گرچه درخشش حیرتانگیز فیتوپلانکتونها به ویژه در سالهای اخیر سر زبانها افتاده و با رفت و آمد گردشگران به شهرت رسیده، اما جالب است بدانید که قدمت این موجودات طبق گفته دانشمندان، به حدود ۲.۴ میلیارد سال پیش برمیگردد.
فیتوپلانکتونها موجودات بسیار ریزی هستند که در آبهای شور و شیرین زندگی میکنند. این موجودات در واقع به قلمرو گیاهان تعلق دارند و فتوسنتز میکنند. بههمیندلیل هم فیتوپلانکتونها باید در لایههای بالایی آب زندگی کنند تا به نور خورشید برای سنتز و رشد دسترسی داشته باشند.
اسم «پلانکتون» از کلمه یونانی «پلانکتوس» گرفته شده که به معنی «سرگردان» یا «شناور» است. بنابراین این اسم بهدرستی میتواند فیتوپلانکتونها را توصیف کند، زیرا این موجودات ریز به جریان و حرکت آب وابسته هستند.
یک مدرس غواصی در جزیره قشم هم در این باره به همشهری میگوید: «این موجودات در اصل جاندارانی میکروسکوپی و گاه اندکی بزرگتر هستند که در رده گیاهان طبقهبندی میشوند.»
محمد غواصی با بیان اینکه واژه پلانکتون به معنای موجودی شناور است، میافزاید: «این موجود توانایی حرکت مستقل ندارد و همراه با جریان آب جا به جا میشود. برخلاف ماهیها، پلانکتونها قادر نیستند از نقطهای به نقطه دیگر به طور ارادی حرکت کنند و فقط با جریان آب انتقال مییابند.»
تولیدکننده ۷۰ درصد اکسیژن کره زمین
فیتوپلانکتونها در کنار جذابیتهایشان، اجزای مهم شبکه غذایی دریایی هستند و ۴۰ درصد از کل تولید اولیه ثابت جهانی را تشکیل میدهند.
مدرس غواصی جزیره قشم در جزیره قشم میگوید: «مهمترین کارکرد فیتوپلانکتونها در اقیانوسها و دریاهای سراسر کره زمین، جذب دی اکسید کربن به عنوان یکی از مهمترین گازهای گلخانهای و تولید اکسیژن است. برآورد می شود بیش از ۷۰ درصد اکسیژن موجود در کره زمین توسط فیتوپلانکتونها تولید میشود؛ نقشی بنیادین که اهمیت اقیانوسها را در چرخه زیستمحیطی جهان نشان میدهد.»
محمد غواصی با بیان اینکه فیتوپلانکتونها به عنوان منبع تغذیه پایه در زنجیره غذایی موجودات دریایی عمل میکنند، میافزاید: «این موجودات غذای اصلی زئوپلانکتونها و نیز موجودات ریزتر مانند لارو ماهیها و بیمهرگان محسوب میشوند. این موجودات کوچک به نوبه خود غذای گونههای بزرگتر را تشکیل میدهند. بدین ترتیب، فیتوپلانکتونها در پایه زنجیره غذایی و زنجیره انرژی اکوسیستمهای دریایی قرار دارند و تولیدات اولیه انرژی در دریاها را بر عهده میگیرند.»
هاله نورانی فیتوپلانکتونها
سواحل هنگام، هرمز، قشم، چابهار و لارک از جزایری هستند که پدیده فیتوپلانکتونها در آنجا بروز میکند تا جلوهای از زیبایی خاص را پیش روی گردشگران بگذارد. انتشار نور آبی و سبز توسط فیتوپلانکتونها از دلایل اصلی جذب گردشگر در این مناطق میشود.
مدرس غواصی جزیره قشم با بیان اینکه برخی گونههای این موجودات دارای ویژگی خاصی به نام زیستتابی هستند، میگوید: «این پدیده حاصل فرایندهای شیمیایی در بدن فیتوپلانکتونهاست که منجر به انتشار نور آبی و سبز می شود. در شب، این نور به وضوح قابل مشاهده و بسیار چشمگیر و زیباست.»
محمد غواصی میافزاید: «زیستتابی معمولا با حرکت و جا به جایی فعال میشود به گونهای که هنگام برخورد امواج با فیتوپلانکتونها یا حرکت قایقها و شناگران، نور درخشان به شکل هالهای اطراف آنها پدیدار میشود. غواصان و شناگران نیز در هنگام حرکت در آب، این هاله آبی و سبز را به وضوح مشاهده میکنند.»
به گفته محمد غواصی، زمانی که تراکم فیتوپلانکتونها افزایش مییابد، پدیدهای به عنوان «شکوفایی» شکل میگیرد و شدت زیستتابی بیشتر میشود.
او عنوان میکند: «این رخداد معمولا در خلیج فارس و دریای عمان در دورههای تغییر فصل و تغییر دمای آب مشاهده میشود به ویژه در اوایل پاییز و اواخر بهار، شرایط محیطی برای بروز این پدیده مساعدتر است.»
غواصی تاکید میکند: «زیستتابی فیتوپلانکتونها نه تنها از منظر علمی اهمیت دارد، بلکه جلوهای منحصر به فرد برای گردشگری دریایی نیز فراهم میآورد. این پدیده میتواند زمینهساز برگزاری برنامههای شبانه، بازدیدهای ساحلی و تورهای دریایی در شب باشد؛ تجربهای که برای گردشگران بسیار جذاب و خاطرهانگیز خواهد بود.»