با هدف پایان دادن به سردرگمی در شناسایی کارگران ساختمانی و جلوگیری از سوءاستفاده افراد غیرمرتبط، شیوه‌نامه‌ای تازه با همکاری گروه‌های ذی‌نفع تدوین شده است تا کارگران واقعی حوزه ساخت‌وساز بتوانند از خدمات و حمایت‌های تامین اجتماعی برخوردار شوند. این اقدام گامی مهم در جهت عدالت بیمه‌ای و ارتقای ایمنی در یکی از پرحادثه‌ترین مشاغل کشور به شمار می‌رود.
نیمی از حوادث کار در ساختمان‌ها رخ می‌دهد
آمارها نشان می‌دهد بیش از ۵۰ درصد حوادث ناشی از کار مربوط به کارگرانی است که در پروژه‌های ساختمانی فعالیت می‌کنند؛ اما سهم آنان از بیمه و خدمات حمایتی ناچیز است. به گفته کارشناسان، حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار کارگر ساختمانی در کشور وجود دارد که با احتساب خانواده‌هایشان، جمعیتی نزدیک به ۵ میلیون نفر را تشکیل می‌دهند.
با این حال، به گفته بشیر عمرانی مدیرکل نام‌نویسی سازمان تامین اجتماعی، تنها بیش از ۶۰۰ هزار نفر از این کارگران بیمه فعال دارند و ۱۳۰ هزار نفر نیز از مزایای مستمری استفاده می‌کنند. عمرانی می‌گوید کمبود منابع مالی سبب شده تا امکان پوشش کامل بیمه‌ای برای همه متقاضیان وجود نداشته باشد.
دستورالعمل تازه برای عدالت بیمه‌ای
پوشش بیمه‌ای کارگران ساختمانی از ابتدای فعالیت دولت مسعود پزشکیان یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بوده است. در همین راستا، این وزارتخانه با همکاری سازمان تامین اجتماعی و شرکای اجتماعی، دستورالعملی تازه تدوین کرده است تا روند شناسایی، اختصاص سهمیه و ارائه خدمات به این قشر زحمتکش، شفاف و منصفانه‌تر انجام شود.
به گفته عمرانی، این شیوه‌نامه بر اساس بند (ح) قانون اصلاح ماده ۵ قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی تدوین شده و هدف آن، تنظیم دقیق فرآیند شناسایی و پذیرش متقاضیان بیمه است. این سند با مشارکت کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایان و کارگران، وزارت تعاون، سازمان‌های شهرداری و دهیاری‌ها و سازمان نظام مهندسی تهیه شده است.
هدف: شفاف‌سازی منابع و جلوگیری از انحراف
در این شیوه‌نامه، دلایل کسری منابع و ناترازی مالی مورد بررسی قرار گرفته و پیگیری مطالبات از شهرداری‌ها و سایر مراجع صادرکننده پروانه ساختمانی پیش‌بینی شده است. همچنین، میزان ظرفیت قابل پذیرش برای بیمه جدید و راهکارهای اصلاحی با نظر کارگروه‌های مشترک تعیین می‌شود.
به گفته عمرانی، رسیدگی به شناسایی دقیق متقاضیان و اعتراضات بیمه‌شدگان نیز به کارگروه‌های اجرایی استانی واگذار شده تا تصمیم‌ها متناسب با شرایط محلی گرفته شود.
بحران کسری منابع؛ ۲۹۵ هزار میلیارد ریال
سازمان تامین اجتماعی از سال ۱۳۸۹ تا خرداد ۱۴۰۴ با کسری بیش از ۲۹۵ هزار میلیارد ریال روبه‌رو بوده است. به گفته عمرانی، پوشش بیمه‌ای جدید تنها در چارچوب منابع حاصل از قانون بیمه کارگران ساختمانی امکان‌پذیر است و تا زمانی که درآمدها افزایش نیابد، ظرفیت گسترش بیمه محدود خواهد بود.
آمار مشخصی از متقاضیان در دست نیست
در پاسخ به پرسشی درباره تعداد کارگران در صف بیمه، عمرانی اعلام کرد که آمار دقیق و قابل استنادی از متقاضیان وجود ندارد. با این حال، متقاضیان می‌توانند از طریق سامانه غیرحضوری تامین اجتماعی درخواست خود را ثبت کنند تا در صورت احراز شرایط، در چارچوب ظرفیت‌های جدید تحت پوشش بیمه قرار گیرند.
معیارهای شناسایی کارگران واقعی
به گفته مدیرکل نام‌نویسی سازمان تامین اجتماعی، حق بیمه سهم کارگر ساختمانی ۷ درصد دستمزد ماهانه است و سهم کارفرمایی از محل عوارض صدور پروانه تامین می‌شود.
سازمان برای شناسایی کارگران واقعی، داشتن کارت مهارت فنی معتبر از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، تطبیق مهارت مندرج در کارت با شغل واقعی متقاضی و عدم پوشش بیمه‌ای از سایر صندوق‌ها را الزامی می‌داند. همچنین احراز اشتغال از طریق بازرسی‌های میدانی و سیستماتیک انجام می‌شود.
خروج سالانه ۲۰ هزار نفر از بیمه ساختمانی
بر اساس اعلام سازمان تامین اجتماعی، هر سال حدود ۲۰ هزار نفر به دلیل ترک شغل یا اشتغال در مشاغل غیرساختمانی از فهرست بیمه‌شدگان خارج می‌شوند. عمرانی می‌گوید: برخی افراد از مسیرهای غیرقانونی تلاش می‌کنند خود را به عنوان کارگر ساختمانی معرفی کنند تا از بیمه‌های حمایتی با پرداخت کمتر بهره‌مند شوند.
او افزود: افرادی چون صاحبان مشاغلی نظیر مشاوران املاک، طلافروشان، دندان‌پزشکان تجربی، آرایشگران، تعمیرکاران خودرو و خواربارفروشان از جمله کسانی‌اند که گاه برای استفاده از مزایای بیمه‌ای، خود را کارگر ساختمانی معرفی می‌کنند.
حق اعتراض برای کارگران حذف‌شده
مدیرکل نام‌نویسی سازمان تامین اجتماعی تاکید کرد: کارگرانی که بیمه‌شان قطع شده می‌توانند با مراجعه به سامانه غیرحضوری و ثبت اعتراض، مدارک اشتغال خود در شش ماه اخیر را ارائه دهند تا وضعیت‌شان مجددا بررسی شود.
source