درحالی‌که بحران مسکن و فرسودگی بافت‌های شهری به یکی از دغدغه‌های جدی کشور تبدیل شده، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با ورود گسترده به طرح نهضت ملی مسکن، سعی دارد امید تازه‌ای برای دهک‌های پایین جامعه رقم بزند. این نهاد که از زمان تاسیس با هدف حمایت از محرومان فعالیت می‌کند، اکنون نقشی کلیدی در تامین مسکن اقشار کم‌درآمد، نوسازی بافت‌های فرسوده و مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی بر عهده دارد.
سه میلیون خانه مقاوم در برابر زلزله
بر اساس آمار رسمی، تاکنون بیش از سه میلیون واحد روستایی در کشور نوسازی و مقاوم‌سازی شده و ۳۰۰ هزار واحد دیگر نیز در برنامه امسال قرار دارد.
منوچهر خواجه‌دلویی، رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، با اشاره به اجرای طرح مقاوم‌سازی از سال ۱۳۸۴ گفت: «در حال حاضر ۵۵ درصد از واحدهای روستایی کشور مقاوم شده‌اند و تاکنون ۱۲۲ همت برای این منظور هزینه شده است.»
او افزود: بنیاد مسکن سالانه حدود ۲۰۰ هزار واحد روستایی و ۱۰۰ هزار واحد شهری در شهرهای زیر ۳۰۰ هزار نفر جمعیت را مقاوم‌سازی می‌کند. این طرح با اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه اجرا می‌شود و نظارت فنی آن نیز بر عهده بنیاد است، اما عملیات ساخت توسط خود ساکنان انجام می‌گیرد؛ مدلی که به گفته کارشناسان، موجب افزایش حس مالکیت و کاهش هزینه‌ها شده است.
ورود بنیاد به نهضت ملی؛ خانه‌دار شدن دهک‌های پایین
رییس بنیاد مسکن همچنین از ورود رسمی این نهاد به پروژه نهضت ملی مسکن خبر داد و گفت: «در شهرها، برنامه‌هایی برای تامین مسکن دهک‌های یک تا چهار طراحی شده و هم‌اکنون ۵۰ هزار واحد برای خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد در حال ساخت است.»
او افزود: در راستای قانون حمایت از جوانی جمعیت نیز بنیاد مسکن در روستاها تامین زمین را آغاز کرده و تاکنون بیش از ۵۴۰ قطعه زمین در سامانه تم برای متقاضیان واجد شرایط بارگذاری شده است.
۱۱ میلیون نفر در بافت فرسوده؛ چالش بزرگ پیش‌رو
به گفته سید امیر گرکانی، رییس پژوهشکده سوانح طبیعی بنیاد مسکن، بیش از ۱۱ میلیون نفر در ایران در بافت‌های فرسوده و ۶.۲ میلیون نفر در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند. او تاکید کرد: «مسئله بافت فرسوده دیگر موضوعی صرفا عمرانی نیست، بلکه به مسئله‌ای اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی تبدیل شده است.»
گرکانی با اشاره به فعالیت پژوهشکده سوانح طبیعی گفت: «ما مراحل بحران را در چهار بخش آمادگی، پاسخ، بازیابی اولیه و بازیابی بلندمدت بررسی می‌کنیم. تمرکز سیاست ما بر پیشگیری است، نه واکنش پس از حادثه.»
از بازسازی تا پیشگیری؛ بلوغ نهادی در مدیریت بحران
در کنار فعالیت‌های اجرایی، بنیاد مسکن نگاه خود را از بازسازی پس از حادثه به پیشگیری از بحران تغییر داده است. ایجاد پژوهشکده سوانح طبیعی و تدوین برنامه‌های ملی کاهش خطر، نشانه‌ای از این تحول است.
گرکانی یادآور شد که طبق به‌روزرسانی سال ۲۰۱۵ برنامه کاهش خطر ملل متحد، ۲۸۱ نوع مخاطره در جهان شناسایی شده و بر اساس برنامه ملی کاهش خطر حوادث ایران، ۵۶ نوع مخاطره در کشور وجود دارد. او گفت: «هزینه پیشگیری، هرچند سنگین به نظر برسد، در مقایسه با خسارات ناشی از بازسازی پس از بحران، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر است.»
مسیر تاب‌آوری ملی
ایران به‌عنوان کشوری زلزله‌خیز و در معرض سوانح طبیعی، بیش از هر زمان دیگری به یک سیاست هماهنگ و پایدار برای مقاوم‌سازی نیاز دارد. موفقیت بنیاد مسکن در دو دهه گذشته نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در پیشگیری و نوسازی می‌تواند کشور را از وضعیت حادثه‌پذیری مزمن به سمت تاب‌آوری پایدار سوق دهد. تحقق این هدف، مستلزم همکاری مستمر میان نهادهای اجرایی، بانک‌ها، بخش خصوصی و مردم است.