تهران در حالی سختترین سالهای کمآبی، آلودگی هوا و کاهش تابآوری شهری را تجربه میکند که صحن شورایشهر پایتخت، بهجای تمرکز بر ابرچالشهای نفسگیر شهروندان، درگیر مباحثی است که وزن آنها با وضعیت اضطراری شهر همخوانی ندارد. جایگاه نهاد سیاستگذار شهر در سایه اختلافات، رسیدگیهای جزئی و تعارض نهادی کمرمق شده و پایتخت، چشمانتظار تصمیماتی است که باید از همین نهاد برخیزد اما دیر میرسد.
تهران ماههاست دستبهگریبان بحرانی است که از کمبود آب تا آلودگی شدید هوا و تابآوری پایین در برابر بحرانهایی همچون زلزله و حتی تهدیدهای غیرطبیعی را در بر میگیرد؛ با این حال، مرور دستور جلسات دو ماه گذشته شورایشهر نشان میدهد وزن موضوعات مطرحشده در صحن علنی تناسبی با «فوریترین دغدغههای شهروندان» ندارد. بخش بزرگی از وقت این نهاد عالی مدیریت شهری صرف رسیدگی به درخواستهای تغییر کاربری اراضی باغی، بررسی حسابرسی شرکتها و گاه اختلافات و چالشهای سیاسی میان شورا و شهرداری شده است.
این شرایط در حالی رخ میدهد که انتظار میرفت شورایشهر بهعنوان مهمترین نهاد سیاستگذار شهر تهران، نقش فعالتری در رصد بحرانها، ارائه راهکارهای کارشناسی و هدایت سیاستهای کلان مدیریت شهری ایفا کند. اما دو عضو شورایشهر با انتقاد از وضعیت موجود، از «جایگاه تضعیفشده شورایشهر در سیاستگذاری» سخن میگویند؛ جایگاهی که بهگفته آنان در سایه نبود حکمرانی واحد و قوانین کارآمد، بیش از هر زمان دیگری کمرنگ شده است.
وقتی ابرچالشها در دستور کار جایی ندارند
بررسی جلسات اخیر شورایشهر نشان میدهد سه محور اصلی دغدغه شهروندان، بحران آب، آلودگی هوا و تابآوری پایین پایتخت، سهم چندانی در جلسات رسمی شورا ندارند.
نخستین ابرچالش، «تخلیه سدها» و کمبود شدید آب در پایتخت است؛ بحرانی که نهتنها تابستان را تحتتاثیر قرار داد بلکه با تداوم خشکسالی، پاییز را نیز به دوره خاموشیهای مکرر آب در ساعات پایانی شب تبدیل کرد. با وجود این وضعیت، شورایشهر هنوز طرح جامعی برای مدیریت آب تهران ارائه نکرده و حتی طرح جامع آب شهر نیز پس از سالها همچنان در مرحله پیگیری است.
در کنار این موضوع، رییسجمهور طی ماههای اخیر چندینبار ضرورت انتقال پایتخت را به دلیل چالشهایی مانند کمآبی مطرح کرده است؛ با این حال، شورا هنوز هیچ گزارش رسمی یا تحلیل کارشناسی درباره امکانسنجی این پیشنهاد ارائه نکرده است.
ابرچالش دوم، آلودگی هوای بیسابقه پایتخت است؛ بهگونهای که پاییز امسال تعداد روزهای آلوده چهار برابر شد. کارگروه اضطرار پیشنهادهایی همچون دورکاری و تعطیلی ارائه میدهد، اما شورایشهر، بهعنوان نهاد سیاستگذار، نقش فعال و موثری در ارائه راهکارها و تحلیل پیامدهای اقتصادی این تعطیلی بر شهر ایفا نکرده است.
سومین ابرچالش، «تابآوری پایین تهران» در برابر بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی است؛ موضوعی که بهویژه پس از جنگ ۱۲روزه، بار دیگر اهمیتش آشکار شد. با وجود وعدههای مدیریت شهری، هنوز اقدام عملی جدی در جهت افزایش تابآوری مشاهده نشده است.
صرف زمان شورا برای موضوعات کماولویت
در چنین شرایطی، بخش زیادی از جلسات شورا به موضوعاتی مانند تعیینتکلیف پلاکهای ثبتی و گزارشهای حسابرسی اختصاص یافته است. اگرچه این موارد در چارچوب وظایف شورا تعریف شده است، اما در دسته موضوعات موردی قرار میگیرد و امکان واگذاری بخش زیادی از آنها به کمیسیونهای تخصصی وجود دارد؛ امری که میتواند زمان صحن علنی را برای سیاستگذاری کلان آزاد کند.
همچنین اختلافات داخلی میان اعضا یا بین شورا و شهرداری بارها بخش مهمی از زمان جلسات را به خود اختصاص داده و تمرکز نهاد سیاستگذار را از مسائل اصلی منحرف کرده است.
نیاز فوری پایتخت به حکمرانی واحد
مهدی اقراریان، رییس کمیته حقوقی شورایشهر تهران، با تاکید بر کمبود ابزارهای قانونی برای اعمال نظارت و پیگیری چالشها، میگوید شورا با وجود تذکرهای مکرر، عملا از ضمانت اجرایی کافی برای الزام دستگاهها و نهادها محروم است.
به گفته او، تهران سالهاست از نبود «حکمرانی واحد» رنج میبرد و اداره پایتخت بدون قانون ویژه و یکپارچه، ممکن نیست. وی همچنین یادآور میشود که ۲۰ درصد جمعیت کشور در کمتر از یک درصد وسعت ایران یعنی استان تهران متمرکز شدهاند؛ تمرکزی که مشکلات شهر را تشدید کرده و نیاز به تصمیمات شجاعانه برای تمرکززدایی را دوچندان کرده است.
اقراریان همچنین به فرصت از دسترفته همراستایی سیاسی شورا با دولت و مجلس اشاره میکند و آن را یکی از دلایل اصلی افزایش چالشها در دوره اخیر مدیریت شهری میداند.
تعارض نهادی؛ عاملی برای کاهش نقش شورا
جعفر شربیانی، عضو هیاترئیسه شورایشهر، نیز بخش مهمی از مشکل را «تعارض نهادی» میداند. به گفته او، بسیاری از نهادها و دستگاهها خود را موظف به پاسخگویی به شورایشهر نمیدانند و حتی برخی مدیران شهری نیز از پاسخگویی طفره میروند.
او معتقد است تا زمانی که جایگاه شورا مطابق اصل قانوناساسی تقویت نشود، امکان ایفای نقش واقعی این نهاد در سیاستگذاری شهری وجود نخواهد داشت.
شربیانی با تاکید بر اینکه بخشی از مصوبات شورا در حوزه حملونقل عمومی اجرا نشده است، میگوید ارتقای سهم حملونقل در بودجه شهرداری نشان از درک صحیح شورا از ابرچالشها دارد؛ اما اجرای مصوبات موضوع دیگری است که به عملکرد مدیریت شهری بازمیگردد.
source