هوشمندسازی پسماندهای ساختمانی، مسیر تازه بازآفرینی شهری در اصفهان:

درحالی‌که انباشت و رهاسازی پسماندهای ساختمانی به یکی از چالش‌های جدی کلان‌شهرها تبدیل شده و پیامدهایی همچون تخریب محیط‌زیست، آلودگی هوا و تحمیل هزینه‌های پنهان به مدیریت شهری را به‌دنبال داشته است، شهر اصفهان با حرکت به‌سمت هوشمندسازی مدیریت نخاله‌های ساختمانی، تلاش دارد این تهدید خاموش را به فرصتی برای توسعه پایدار، اقتصاد چرخشی و بازآفرینی شهری تبدیل کند.

نخاله‌های ساختمانی؛ بحران پنهان شهرهای درحال توسعه

رشد شتابان شهرنشینی، نوسازی بافت‌های فرسوده و افزایش پروژه‌های عمرانی، حجم پسماندهای ساختمانی شامل خاک، بتن، آجر، گچ، فلزات، چوب و سایر مصالح را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. در بسیاری از کلان‌شهرها، این نخاله‌ها سهم قابل توجهی از کل پسماندهای تولیدی را به خود اختصاص می‌دهند؛ پسماندهایی که در صورت رهاسازی، به تهدیدی جدی برای طبیعت و سیمای شهری تبدیل می‌شوند.

انباشت غیرمجاز نخاله‌ها در حاشیه شهر، بستر رودخانه‌ها و زمین‌های بایر، علاوه بر مخدوش‌کردن چهره شهر، موجب تخریب خاک، آلودگی منابع آب و تشدید گردوغبار می‌شود؛ درحالی‌که مدیریت اصولی این پسماندها می‌تواند آن‌ها را به منبعی ارزشمند در چرخه تولید بازگرداند.

عبور از دفن سنتی؛ بازیافت به‌جای اتلاف منابع

در سال‌های گذشته، مدیریت سنتی پسماندهای ساختمانی عمدتا بر انتقال و دفن متمرکز بوده است؛ رویکردی پرهزینه و ناپایدار که فشار مضاعفی بر محیط‌زیست وارد می‌کند. این درحالی‌ است که بخش قابل توجهی از این پسماندها، به‌ویژه بتن، آجر و فلزات، قابلیت بازیافت و استفاده مجدد در پروژه‌های عمرانی را دارند.

فرایند بازیافت با تفکیک مصالح قابل استفاده، خردایش نخاله‌ها و تولید مصالح ثانویه مانند شن و ماسه بازیافتی آغاز می‌شود؛ مصالحی که می‌توانند در زیرسازی راه‌ها، پروژه‌های عمرانی و حتی تولید بتن‌های خاص مورد استفاده قرار گیرند و ضمن کاهش استخراج از معادن، مصرف انرژی و آلودگی هوا را نیز کاهش دهند.

اقتصاد چرخشی؛ نخاله به‌مثابه سرمایه شهری

از منظر اقتصادی، بازیافت پسماندهای ساختمانی می‌تواند زنجیره‌ای از فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کند، هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش دهد و بهره‌وری پروژه‌های عمرانی را افزایش دهد. تجربه شهرهایی که به سمت اقتصاد چرخشی حرکت کرده‌اند نشان می‌دهد نخاله‌های ساختمانی نه یک هزینه اضافی، بلکه سرمایه‌ای پنهان در دل شهر هستند که با مدیریت صحیح، ارزش‌آفرین می‌شوند.

شرق اصفهان؛ کانون ریزگردهای ناشی از نخاله‌ها

در همین زمینه، احمد شریعتی، عضو هیئت رییسه شورای اسلامی شهر اصفهان، با اشاره به تجمع گسترده نخاله‌های ساختمانی در حاشیه شرقی شهر، این موضوع را یکی از معضلات جدی زیست‌محیطی اصفهان دانست.

به گفته او، انباشت سال‌ها نخاله‌های ساختمانی در محدوده بلوار رضوان و مسیر منتهی به باغ رضوان، به‌دلیل جهت وزش بادهای شرقی، به یکی از منابع اصلی تولید ریزگرد تبدیل شده و آلودگی هوای اصفهان را تشدید کرده است.

شریعتی با تاکید بر اینکه این محدوده در مجاورت نمایشگاه بین‌المللی اصفهان، شهر رویاها، باغ گل و گیاه ارغوان و باغ بزرگ تندرستی با وسعت حدود ۷۰ هکتار قرار دارد، گفت: وجود سایت تجمع نخاله‌های ساختمانی در ورودی شرقی شهر، چهره این بخش از اصفهان را به‌شدت مخدوش کرده و به‌هیچ‌وجه قابل توجیه نیست.

انتقال سایت و بازآوری نخاله‌ها؛ مطالبه شورای شهر

عضو هیئت رییسه شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به پیگیری این موضوع در دوره‌های مختلف شورا افزود: بارها پیشنهاد داده‌ام که سایت تجمع نخاله‌های ساختمانی باید از شرق اصفهان جابه‌جا شود و شهرداری اصفهان هکتارها زمین در سایت سجزی در اختیار دارد که از ابتدا برای مدیریت پسماند پیش‌بینی شده است.

او تاکید کرد: علاوه بر انتقال سایت، باید استفاده مجدد و بازآوری نخاله‌ها در چرخه ساخت‌وساز به‌طور جدی دنبال شود، چراکه ادامه انباشت خاک‌های مرده، آثار منفی مستقیمی بر سلامت شهروندان خواهد داشت.

هوشمندسازی مدیریت نخاله‌ها؛ گام اجرایی شهرداری

در همین راستا، غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان، با اشاره به اجرای فاز نخست واحد بازیافت پسماندهای ساختمانی، این پروژه را یکی از طرح‌های مهم مدیریت شهری دانست.

وی با بیان اینکه جمع‌آوری غیررسمی پسماند خشک به معضلی اجتماعی و حتی امنیتی تبدیل شده است، گفت: انبارهای غیرمجاز خرید پسماند خشک علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی، زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی، سرقت تجهیزات شهری و شکل‌گیری چرخه‌های غیرقانونی شده‌اند.

ساکتی با تاکید بر اینکه صرف پلمپ این مراکز کافی نیست، افزود: راهکار اساسی، ایجاد ساختاری شفاف و قانونی از طریق شهرک جمع‌آوری پسماند خشک است تا فعالیت‌ها از حالت غیررسمی خارج و به سمت تولید ارزش افزوده هدایت شوند.

از نظارت هوشمند تا مشارکت بخش خصوصی

به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان، ثبت خودروهای حمل نخاله در سامانه، صدور بارنامه، رصد پلاک‌ها و مسیرهای حمل‌ونقل، امکان شناسایی تخلفات و جلوگیری از تخلیه غیرمجاز را فراهم کرده است. با این حال، راهکار نهایی، انتقال سایت فعلی و فعال‌سازی کامل چرخه بازآوری پسماندهای ساختمانی با مشارکت بخش خصوصی است.

آینده‌ای بدون آوار خاموش

آنچه امروز اصفهان با آن مواجه است، تنها مساله نخاله‌های ساختمانی نیست، بلکه چالشی چندبعدی است که محیط‌زیست، سلامت شهروندان، امنیت اجتماعی و بهره‌وری اقتصادی را همزمان تحت‌تاثیر قرار داده است. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد راهکارهای مقطعی کارساز نبوده و تنها با تغییر نگاه از «دفع پسماند» به «مدیریت هوشمند و بازآورانه» می‌توان این بحران را مهار کرد.

در همین مسیر، اصفهان پیش‌تر نیز گام‌های مهمی در جهت توسعه پایدار برداشته است؛ از تلاش برای پیشگامی در ساخت ساختمان‌های پایدار تا تولید آسفالت با استفاده از سرباره فولاد مبارکه و تبدیل ضایعات فولادی به جاده‌های ایمن و سبز و هم‌زمان، احیای بافت تاریخی اصفهان با پیوندی هوشمند میان میراث و سرمایه. 

این رویکرد یکپارچه، برای شهری با ارزش‌های تاریخی و فرهنگی اصفهان، جای تقدیر و خوشحالی دارد. حرکت اصفهان به‌سوی هوشمندسازی مدیریت پسماند، در صورت تداوم و تصمیم‌گیری قاطع، می‌تواند به الگویی ملی برای سایر کلان‌شهرها تبدیل شود؛ الگویی که در آن، هر نخاله ساختمانی نه باری بر دوش شهر، بلکه فرصتی برای ساخت آینده‌ای پایدار است.

بیشتر بخوانید از اصفهان در مسیر شهر پایدار:

احمد شریعتی، عضو هیئت رییسه شورای اسلامی شهر اصفهان و علی دربان، کارشناس ارشد معماری

تولید آسفالت با استفاده از سرباره فولاد مبارکه

بافت تاریخی اصفهان زنده می‌شود؛ پیوند هوشمند میان میراث و سرمایه

URL را کپی کنید URL کپی شد