اخیراً برخی از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با ارائه گزارش‌هایی، ادعا می‌کنند که قیمت مسکن در تهران به سطح قیمت مسکن در شهرهای بزرگ دنیا مانند پاریس، لندن و حتی نیویورک نزدیک شده است. یک بررسی ساده از میانگین قیمت مسکن در شهرهای مختلف جهان برای رد چنین ادعاهایی کافی است. با این حال، نباید از این نکته غافل شد که صرفاً مقایسه قیمت‌ها، تصویر دقیقی از واقعیت مسکن ارائه نمی‌دهد.
در واقع، مسأله اصلی در ایران نه فقط قیمت بالای مسکن، بلکه قدرت خرید پایین مردم و فاصله عمیق بین درآمد و هزینه مسکن است. اگرچه ممکن است قیمت هر متر مربع مسکن در تهران به برخی شهرهای ارزان‌تر اروپا نزدیک باشد، اما درآمد پایین و هزینه بالای مسکن در سبد خانوارها شرایطی را رقم زده که خرید خانه برای بسیاری از مردم ایران تبدیل به یک هدف دست‌نیافتنی شده است.
قیمت مسکن در تهران در مقایسه با پایتخت‌های بزرگ جهان
در سال ۲۰۲۴، میانگین قیمت هر متر مربع مسکن در تهران حدود ۱,۱۰۰ دلار برآورد شده است. این رقم اگرچه بالاست، اما در مقایسه با شهرهایی نظیر پاریس (۱۰,۰۰۰ دلار)، نیویورک (۷,۱۰۰ دلار)، و لندن (۸,۰۰۰ دلار) به مراتب کمتر است. در واقع، قیمت مسکن در تهران به سطح برخی شهرهای ارزان‌تر در اروپا مانند مینسک و تفلیس نزدیک‌تر است. بنابراین، ادعای هم‌ترازی قیمت مسکن تهران با پایتخت‌های گران دنیا از اساس نادرست است. با این حال، نمی‌توان تنها با استناد به این تفاوت قیمت، نتیجه گرفت که بازار مسکن تهران از وضعیت مطلوبی برخوردار است.
شاخص قیمت متر مربع: معیاری ناکافی برای ارزیابی وضعیت مسکن
مقایسه ساده قیمت هر متر مربع، به‌ویژه در شرایط اقتصادی پیچیده، برای درک وضعیت واقعی مسکن و قدرت خرید خانوارها کافی نیست. این مقیاس، بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های درآمدی و اقتصادی میان ایران و کشورهای اروپایی، تنها به بخشی از حقیقت اشاره می‌کند و قادر به ارائه تصویری کامل از چالش‌های مسکن نیست. قیمت مسکن در تهران هرچند نسبت به شهرهای بزرگ دنیا کمتر است، اما قدرت خرید خانوارهای تهرانی نیز بسیار پایین‌تر از بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی است؛ امری که شرایط بازار مسکن در تهران را به‌طور محسوسی از سایر پایتخت‌ها متمایز می‌کند.
تفاوت قدرت خرید و نسبت گرانی مسکن به درآمد خانوار
تفاوت قدرت خرید و نسبت درآمد خانوار به قیمت مسکن از نکات کلیدی است که باید در مقایسه‌های بین‌المللی مسکن به آن توجه کرد. بر اساس گزارش‌های اخیر، ایران از نظر گرانی مسکن نسبت به درآمد خانوار در رتبه هفتم جهان قرار دارد. این بدان معناست که قیمت مسکن در ایران، با توجه به درآمد پایین خانوارها، فشار سنگینی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
به‌طور متوسط، یک خانوار تهرانی برای خرید یک واحد مسکونی باید بیش از ۵۰ سال درآمد خود را صرفاً پس‌انداز کند. در مقایسه، این رقم در پایتخت‌های بزرگ جهان معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ سال است که تفاوتی فاحش را نشان می‌دهد. بنابراین، هرچند قیمت مسکن در تهران به برخی از شهرهای ارزان‌تر اروپایی نزدیک باشد، اما تفاوت قدرت خرید، وضعیت واقعی دسترسی به مسکن را روشن می‌سازد.
سهم بالای هزینه مسکن در سبد خانوارهای ایرانی
در بسیاری از کشورها هزینه مسکن معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از کل سبد خانوار را تشکیل می‌دهد، اما در ایران و به‌ویژه در تهران، این سهم به‌طور قابل توجهی بالاتر است و به ۵۰ درصد یا حتی بیشتر می‌رسد. این سهم بالا نه تنها فشار اقتصادی سنگینی بر خانوارها وارد می‌کند، بلکه سایر نیازهای اساسی مانند هزینه‌های بهداشت، آموزش، و تغذیه را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
این تفاوت ساختاری به خوبی نشان می‌دهد که مشکل مسکن در ایران تنها به قیمت هر متر مربع محدود نمی‌شود؛ بلکه ترکیب این قیمت با درآمد پایین و قدرت خرید ضعیف خانوارها باعث شده است که مسکن در ایران به یکی از چالش‌های اصلی و معضلات اجتماعی تبدیل شود.
جمع‌بندی
بر خلاف ادعاهای رایج، قیمت هر متر مربع مسکن در تهران در مقایسه با پایتخت‌هایی مانند پاریس و لندن به مراتب پایین‌تر است، و به برخی شهرهای ارزان‌تر اروپا نزدیک می‌شود. با این حال، این تفاوت قیمتی به هیچ وجه نشان‌دهنده شرایط مطلوب بازار مسکن در ایران نیست. مسأله اصلی، قدرت خرید بسیار پایین خانوارهای ایرانی و نسبت ناعادلانه بین درآمد و هزینه مسکن است.
مقایسه قیمت مسکن بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های اساسی در درآمد و قدرت خرید خانوارها می‌تواند منجر به درک اشتباهی از وضعیت واقعی بازار مسکن شود. چالش اصلی در ایران، فشار سنگینی است که هزینه‌های مسکن بر دوش مردم می‌گذارد و قدرت خرید پایین‌تر خانوارها، که باعث می‌شود بسیاری از خانواده‌ها حتی به رؤیای خانه‌دار شدن دست نیابند.
source