همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: حتما خیلی از شما داستان سفید شدن یک‌شبه‌ی موهای ملکه فرانسه را شنیده‌اید؛ زنی جوان به نام «ماری آنتوانت» که گفته می‌شود یک شب قبل از اعدامش در سال ۱۷۹۳، تمام موهایش ناگهان سفید شد. این داستان تا حدی در باور عمومی جا افتاد که در علم پزشکی هم اهمیت پیدا کرد و «سندروم ماری آنتوانت» نام گرفت.
اما آیا سفید شدن ناگهانی یا اصطلاحا یک‌شبه‌ی موها واقعیت علمی دارد و امکان‌پذیر است؟ دانشمندان معتقدند که استرس شدید می‌تواند باعث ریزش موهای رنگدانه‌دار (به دلیل آلوپسی آره‌آتا) شود و فقط موهای سفید باقی بمانند که ظاهراً تغییر ناگهانی رنگ را نشان می‌دهد. هرچند این پدیده کاملاً یک‌شبه رخ نمی‌دهد، اما تأثیر فشارهای روانی به خصوص استرس شدید یا شوک روانی بر سفید شدن مو از نظر علمی تأیید شده است.
دکتر کیانا فرهی، متخصص پوست و مو و زیبایی در این باره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: یک‌شبه سفید شدن موها کاملا علمی و درست است. یک شوک ناگهانی یا یک خبر بد یا حتی یک خبر خوبِ ناگهانی می‌تواند باعث شود که رنگدانه‌های ما تحت شوک قرار گیرند و یک‌شبه و ناگهان، تمام موهایمان سفید شوند.
فرهی با تاکید بر این که فشارهای روحی و روانی و استرس‌ها به طرز چشمگیری در سفید شدن موها و حتی یک‌شبه سفید شدن موها تاثیر دارد، می‌گوید: البته این مشکل قابل درمان است.
هرچند برخی پزشکان، سفید شدن ناگهانی و یک‌شبه موها یا همان سندروم ماری آنتوانت را ممکن و شدنی می‌دانند، اما مطالعات و تحقیقات زیادی در این زمینه وجود ندارد و محققان معتقدند این پدیده از نظر علمی به شکل ناگهانی و یک‌شبه امکان‌پذیر نیست. چون ملانین (رنگدانه مو) به تدریج ضعیف می‌شود، اما دلایلی وجود دارد که می‌تواند توجیه کند چطور بعضی‌ها ناگهان متوجه سفید شدن موهای خود می‌شوند. مثلا در بیماری خودایمنیِ آلوپسی آره‌آتا (Alopecia Areata)، بدن به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و باعث ریزش ناگهانی موهای دارای رنگدانه می‌شود. در این شرایط اگر فردی ترکیبی از موهای سفید و تیره داشته باشد، موهای تیره ممکن است بریزد و تنها موهای سفید باقی بماند. این باعث می‌شود فرد تصور کند موهایش یک‌شبه سفید شده‌اند.
پس ممکن است این عارضه نادر با برخی بیماری‌های خودایمنی یا اختلالات هورمونی مثل اختلالات تیروئید هم ارتباط داشته باشد. با این حال هنوز اطلاعات کافی برای نتیجه‌گیری روشن در این زمینه در دست نیست.
رنگ موها برمی‌گردد؟
اگرچه دانشمندان و محققان، اثر استرس‌های شدید و شوک‌های روانی بر سفید شدن موها را خیلی مورد توجه قرار می‌دهند و بر آن تاکید دارند، اما این را هم می‌گویند که سفید شدن ناگهانی موها بیشتر یک توهم بصری ناشی از ریزش موهای رنگدانه‌دار یا تسریع روند سفید شدن است تا یک پدیده واقعی.
به گفته محققان، استرس مزمن و شوک شدید روانی می‌تواند به کاهش سریع سلول‌های ملانوسیت (مسئول تولید ملانین یا رنگدانه موها، پوست و چشم‌ها) منجر شود. مطالعات روی موش‌ها نشان داده که استرس زیاد می‌تواند ذخایر ملانوسیت را از بین ببرد و باعث سفید شدن موها شود.
اما موهایی که بر اثر شوک روانی سفید شده‌اند، قابل برگشت است یا برای همیشه سفید می‌مانند؟ مطالعات علمی نشان می‌دهد که اگر سفید شدن موها به دلیل استرس شدید یا یک شوک شدید روانی یا عوامل محیطی باشد، ممکن است در برخی موارد با کاهش استرس و درمان مناسب، رشد موهای رنگی برگردد. اما اگر ملانوسیت در فولیکول مو به طور دائم از بین رفته باشد، دیگر امکان برگشت رنگ مو وجود ندارد. به زبان ساده‌تر، اگر ملانوسیت‌ها هنوز در فولیکول مو زنده باشند، امکان تحریک و بازگرداندن رنگ مو وجود دارد. اما اگر ملانوسیت‌ها به طور کامل از بین رفته باشند و فعالیت‌شان متوقف شده باشد، برگشت رنگ اولیه موها دیگر ممکن نیست و سفیدی مو دائمی خواهد بود.
فرهی در این باره می‌گوید: با کمک‌های روان‌درمانی و دارودرمانی می‌توان اثرات شوک روانی یا سایر اختلالات روانی را “تا حد زیادی” برطرف کرد تا رنگ موها به شکل اولیه برگردد.
به گفته این متخصص مو، این یک واقعیت است که روان ما بر جسم تسلط و دست بالا را دارد. استرس، اضطراب، وسواس، افسردگی و سایر اختلالات روانی روی رنگدانه‌های مو تاثیر چشمگیری می‌گذارند.
بیشتر بخوانید؛
استرس شدید چطور موها را سفید می‌کند؟
اما استرس شدید چطور می‌تواند بر رنگدانه‌های مو تاثیر بگذارد؟ چه اتفاقی براثر استرس شدید یا استرس مزمن برای بدن رخ می‌دهد که رنگ موها را تغییر می‌دهد؟ موضوع این است که هنگام مواجهه با شرایط استرس‌زا، اعصاب سمپاتیک ما ماده‌ای شیمیایی به نام نوراپی‌نفرین تولید می‌کند. این ماده توسط سلول‌های بنیادی که رنگدانه‌های مو را بازسازی می‌کنند، جذب و در نزدیکی این اعصاب یافت می‌شود. نوراپی‌نفرین باعث فعال شدن بیش از حد این سلول‌ها می‌شود. آنچه در مرحله بعد رخ می‌دهد این است که همان سلول بیشتر از حد لازم رنگدانه تولید و ذخایر خود را تخلیه می‌کند.
وقتی این اتفاق بیفتد، این سلول‌ها نمی‌توانند بازسازی شوند. بنابراین از ذخایر رنگدانه استفاده کرده و موهای بدون رنگدانه شروع می‌کنند به سفید شدن. محققان می‌گویند این وضعیت دائمی و غیرقابل برگشت است و بعد از نابودی این سلول‌های بنیادی، دیگر هیچ برگشتی وجود ندارد. هرچند این تحقیقات، یک پیشرفت بزرگ محسوب می‌شود. چون باعث شده که انسان از تاثیرات عجیب استرس بر روی بافت‌های مختلف بدن تا حد زیادی آگاه شود و برای مدیریت آن دنبال راه چاره باشد.