اوایل هفته جاری هم بود که دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری با اشاره به ۳۰ فروردین، روز علوم آزمایشگاهی، با تقدیر از زحمتکشان این حوزه گفت: با وجود حساسیت و انتظاراتی که از جامعه آزمایشگاهی وجود دارد، همچنین پیشرفتی که در این حوزه رقم خورده اما عزیزان فعال در این حوزه کمتر دیده می‌شوند. آنها هر روز در اتاق‌های دربسته با عوامل خطر مواجهند. در دوران کرونا هم زمانی که همه از هم دور بودند، اما این افراد به صورت مستقیم آزمایش کرونا از مبتلایان می‌گرفتند و در معرض خطر بودند. بسیاری از این عزیزان دچار مشکلات شدند و زحمت آنها جای تقدیر و تشکر ویژه دارد.
کارشناسان این حوزه همپای سایر کادر درمان در حال ارائه خدمت به مردم هستند اما انباشته شدن مشکلات و بی‌توجه و رسیدگی به آنها باعث شده که خستگی کار بیش از همیشه به دوش‌شان سنگینی کند. اتفاقی که به گفته خودشان منجر به نارضایتی، مهاجرت، تغیر رشته و حتی تغییر شغل آنها شده و اگر عزم جدی از سوی متولیان نظام سلامت و وزارت بهداشت برای رفع این مشکلات و اراده‌ای برای رسیدگی به مطالبات‌شان رقم نخورد، ادامه این روند قطعا منجر به آسیب خواهد شد.
بخشی از این کارشناسان علوم آزمایشگاهی در تماس با همشهری آنلاین مشکلات موجود در این حوزه را مطرح کرده و امیدوارند بیان این چالش‌ها کورسوی امیدی برای تحقق این مطالبات را رقم بزند.
عضویت کارشناسان علوم آزمایشگاهی در سازمان نظام پزشکی
یکی از مهمترین مطالبات کارشناسان این رشته نظام‌مند شدن علوم آزمایشگاهی است. آنها از سال‌ها قبل برای تحقق این مطالبه اقدام کرده و موفق به اخذ چندین رای قطعی از دادگاه‌های تجدید نظر در شهرهای مختلف شده‌اند. این مطالبه که دارای پشتوانه قانونی، حقوقی، قضائی و همینطور دارای تائیدیه از آزمایشگاه مرجع وزارت بهداشت و مصوبه مورخ ۱۴/۱۱/۱۴۰۳ کمیسیون بهداشت مجلس است اما تاکنون اجرایی نشده است.
تعرفه گذاری خدمات آزمایشگاهی برای کارشناسان علوم آزمایشگاهی
در میان رشته‌های مشمول قانون ارتقا بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت، تنها گروه فاقد تعرفه کارشناسان علوم آزمایشگاهی هستند. این در حالی است که تمامی مراحل انجام آزمایش (شامل کنترل کیفیت، کالیبراسیون دستگاهها، شناسایی و رفع خطاها، اطمینان از نتایج و جمع آوری مستندات و ارائه گزارشات به بازرسین و…) توسط کارشناسان علوم آزمایشگاهی انجام می‌شود اما سهم آنها از تعرفه خدمات آزمایشگاهی صفر است، آن هم در حالی برای گروه پرستاری تعرفه‌گذاری صورت گرفته است.
عدم رتبه‌بندی و طبقه‌بندی مشاغل برای کارشناسان شاغل در بخش خصوصی
کارشناسان علوم آزمایشگاهی که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند مشمول قانون کار هستند و حداقل حقوق را دریافت می‌کنند که سبب بی‌رغبتی کارشناسان این رشته برای کار در بخش خصوصی می‌شود چون هیچ تناسبی بین سختی کار با مسئولیت زیاد و حقوق کمی که دریافت می‌کنند وجود ندارد. رسیدگی به این مطالبه مهم نیازمند تعامل جدی میان وزارت کار، وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی و تحقق آن مشروط به پیگیری‌های مستمر و مجدانه وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی این رشته است.
حضور رشته‌های متفرقه، فاقد صلاحیت و غیر مجاز در آزمایشگاه‌های طبی
دست‌اندازی رشته‌های غیرمرتبط به حرفه و شغل کارشناسان علوم آزمایشگاهی، ورود غیر قانونی برخی از رشته‌های علوم پایه به آزمایشگاه‌های طبی و انجام کارهای فنی و تخصصی، یکی از تخلفاتی است که اعتراض جدی و همیشگی کارشناسان علوم آزمایشگاهی را به دنبال داشته است. بر اساس آیین‌نامه طرح طبقه‌بندی مشاغل وزارت بهداشت، تنها رشته‌ای که شرایط احراز پست کارشناس آزمایشگاه پزشکی را داراست رشته کارشناسی علوم آزمایشگاهی است و عطف به ابلاغیه‌های متعدد آزمایشگاه مرجع وزارت بهداشت، حضور رشته‌های غیرمرتبط و متفرقه به عنوان کارشناس آزمایشگاه طبی تخلف محسوب می‌شود. بر اساس نامه اخیر معاون دادستانی تهران هم هر گونه دخالت در امور پزشکی جرم محسوب می‌شود. همچنین بر اساس مصوبه مورخ ۲۹/۰۳/۱۳۳۴ قانون مربوط به مقررات پزشکی و دارویی، آزمایشگاه در زمره موسسات پزشکی محسوب شده و افرادی که در آزمایشگاه‌های طبی فعالیت می‌کنند باید واجد صلاحیت فنی و پروانه رسمی باشند.
عدم تعلق حق سختی کار به کارشناسان علوم آزمایشگاهی
کارشناسان این رشته به صورت روزانه در مواجهه با مواد اسیدی، قلیایی، عفونی و سرطان زا هستند و این در حالی است که گروه رادیولوژی دارای حق اشعه می‌باشند اما درباره علوم آزمایشگاهی هیچ گونه امتیاز یا مزیتی به سبب کار با مواد زیان‌آور لحاظ نشده است. یکی از مطالبات این حوزه تعلق حق سختی کار است که به ورود جدی وزارت بهداشت و تعامل وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی نیاز دارد.
عدم حضور کارشناسان علوم آزمایشگاهی در تصمیم‌گیری‌های کلان حوزه آزمایشگاه
در میان سایر گروه‌های آزمایشگاهی بالینی همچون دکترای علوم آزمایشگاهی، متخصصین علوم آزمایشگاهی، فلوشیپ علوم آزمایشگاهی، کارشناسان علوم آزمایشگاهی و پاتولوژیستها، پرجمعیت‌ترین گروه آزمایشگاهی، کارشناسان علوم آزمایشگاهی هستند اما جایگاهی برای آنها در وزارت بهداشت یا سازمان نظام پزشکی تعریف نشده است و آنها در تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه آزمایشگاه نقش ندارند.
عدم ایجاد معاونت پیراپزشکی در ساختار وزارت بهداشت
جمعیت کارشناسان پیراپزشکی کشور (علوم آزمایشگاهی، رادیولوژی و…) قابل توجه است اما هیچ معاونت اختصاصی جهت رسیدگی به مسائل مرتبط با آنها در وزارت بهداشت وجود ندارد. این در حالی است که معاونت پرستاری از سال‌ها قبل در ساختار وزارت بهداشت تعریف شده و صرفا مختص مسائل مربوط به گروه پرستاری است و کارشناسان پیراپزشکی از این امتیاز در وزارت بهداشت محرومند.
امید است که توجه مسئولان نسبت به رفع این چالش‌ها رقم بخورد چون بی‌توجهی به این مشکلات موجب بی‌انگیزگی و دلسردی بیش از پیش خواهد شد. ادامه این روند نامطلوب، از یکسو منتج به خروج بیشتر نیروهای علوم آزمایشگاهی از آزمایشگاه‌های طبی کشور و از سوی دیگر باعث کاهش ورودی به این رشته و خالی ماندن ظرفیت رشته علوم آزمایشگاهی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور می شود که پیامدهای منفی آن متوجه نظام سلامت کشور خواهد شد.