تری‌گلیسرید بالا و کلسترول بالا هر دو از عوامل خطر مهم برای بیماری‌های قلبی محسوب می‌شوند. با این حال، این دو نوع چربی خون با یکدیگر متفاوت‌اند و به رویکردهای درمانی و مدیریتی متفاوتی نیاز دارند. در ادامه، هر آنچه باید درباره‌ی تفاوت این دو بدانید آمده است.

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ هر بار که آزمایش چربی خون یا «پروفایل لیپید» انجام می‌دهید، پزشک به احتمال زیاد سطح کلسترول و تری‌گلیسرید شما را بررسی می‌کند. گرچه هر دوی این چربی‌ها که در خون وجود دارند می‌توانند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهند، اما یکسان نیستند و به شیوه‌های درمانی متفاوتی نیاز دارند. در واقع، همه‌ی انواع کلسترول مضر نیستند—برخی از آن‌ها حتی به کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی کمک می‌کنند.

 دکتر پراتیک چودری، متخصص ارشد کاردیولوژی مداخله‌ای تفاوت‌های تری‌گلیسرید و کلسترول را از منظر عوامل مؤثر و رویکردهای درمانی توضیح داده است.

تری‌گلیسرید بالا چیست؟

تری‌گلیسرید نوعی چربی است که در خون یافت می‌شود و رایج‌ترین نوع چربی در بدن شما محسوب می‌شود. این ماده از ترکیب گلیسرول و سه اسید چرب تشکیل شده و برای تأمین انرژی بدن بسیار ضروری است.

زمانی که سطح تری‌گلیسرید در خون بیش از حد بالا باشد، وضعیتی به نام هایپرتری‌گلیسریدمی رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند باعث تجمع پلاک در شریان‌ها (که به آن آترواسکلروز نیز گفته می‌شود) شده و خطر سکته قلبی و مغزی را افزایش دهد.

کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا نیز مانند تری‌گلیسرید بالا، خطر بیماری‌هایی مانند سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. اما این دو یکسان نیستند.

کلسترول ماده‌ای مومی‌شکل و چربی‌مانند است که در خون وجود دارد و برای ساخت سلول‌ها و تولید هورمون‌ها ضروری است. کلسترول به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): که به آن «کلسترول بد» نیز گفته می‌شود و سطح بالای آن می‌تواند منجر به تجمع پلاک در رگ‌ها شود.

• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): که به آن «کلسترول خوب» می‌گویند و به خروج کلسترول از بدن و کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.

تفاوت تری‌گلیسرید و کلسترول از دیدگاه عملکرد

به گفته‌ی دکتر چودری، تری‌گلیسریدها نوعی چربی هستند که در جریان خون شما یافت می‌شوند. «وقتی غذا می‌خورید، بدن شما کالری‌های اضافی، به‌ویژه از کربوهیدرات‌ها و قند، را به تری‌گلیسرید تبدیل کرده و در سلول‌های چربی ذخیره می‌کند تا بعداً به‌عنوان منبع انرژی استفاده شوند. سپس، در فاصله‌ی بین وعده‌های غذایی، هورمون‌ها این تری‌گلیسریدها را آزاد کرده و انرژی موردنیاز بدن را تأمین می‌کنند.»

در مقابل، کلسترول، به‌ویژه نوع LDL، به‌عنوان «کلسترول بد» شناخته می‌شود؛ زیرا کلسترول را از کبد به شریان‌ها منتقل می‌کند و سطح بالای آن می‌تواند به تشکیل پلاک و در نهایت بیماری‌های قلبی و سکته منجر شود.

اگرچه هر دو در آزمایش چربی خون اندازه‌گیری می‌شوند، اما تری‌گلیسریدها بیشتر با ذخیره‌ی چربی و تأمین انرژی مرتبط‌اند، در حالی‌که LDL به حمل‌ونقل کلسترول و سلامت شریان‌ها مربوط است.

دکتر چودری همچنین توضیح می‌دهد که در حالی‌که کلسترول LDL بالا به‌عنوان عامل خطر شناخته‌شده‌ی آترواسکلروز، سکته‌ی قلبی و مغزی مطرح است، تری‌گلیسریدها هرچند به طور مستقیم در تشکیل پلاک نقش ندارند، اما با مقاومت به انسولین، چاقی و افزایش خطر پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) مرتبط هستند.

او می‌افزاید: «با اندازه‌گیری هر دو شاخص، پزشکان می‌توانند دید کامل‌تری نسبت به خطرات چربی‌های خون داشته باشند و برنامه‌ای پیشگیرانه یا درمانی متناسب با شرایط فرد طراحی کنند. بررسی فقط یکی از این دو، ممکن است بخش مهمی از ریسک قلبی-عروقی فرد را نادیده بگیرد.»

تفاوت در عوامل ایجادکننده

سطح بالای تری‌گلیسرید و کلسترول بد (LDL-C) معمولاً تحت تأثیر ترکیبی از سبک زندگی، بیماری‌های زمینه‌ای و عوامل ژنتیکی قرار می‌گیرد. رژیم غذایی، عدم فعالیت بدنی و مصرف بیش از حد الکل از عوامل مهم برای هر دو وضعیت هستند.

به گفته‌ی دکتر چودری، برخی عادات خاص به‌ویژه در افزایش تری‌گلیسرید نقش دارند: «رایج‌ترین علت آن رژیم غذایی سرشار از قند، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و کالری زیاد است.» او می‌افزاید: «پرخوری، به‌ویژه خوردن غذاهایی مانند نان سفید، شیرینی‌جات و نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند تولید تری‌گلیسرید را افزایش دهد.»

او همچنین تأکید می‌کند: «مصرف بیش از حد الکل به‌طور قابل‌توجهی سطح تری‌گلیسرید را حتی در افرادی که رژیم غذایی متعادلی دارند افزایش می‌دهد. همچنین داشتن اضافه‌وزن، به‌ویژه چربی شکمی، به‌شدت در افزایش تری‌گلیسرید مؤثر است.»

در سوی دیگر، مصرف زیاد چربی‌های اشباع و ترانس باعث افزایش سطح کلسترول، به‌ویژه LDL، می‌شود. چربی‌های اشباع عمدتاً در محصولات حیوانی و برخی روغن‌های گرمسیری یافت می‌شوند و چربی‌های ترانس در غذاهای فرآوری‌شده و برخی محصولات حیوانی وجود دارند.

«برخی افراد ممکن است تری‌گلیسرید بالا و کلسترول نرمال داشته باشند، و بالعکس»

دکتر چودری می‌گوید: «کاملاً ممکن است فردی تری‌گلیسرید بالا ولی کلسترول نرمال داشته باشد، یا بالعکس.» او توضیح می‌دهد: «این دو شاخص به شیوه‌های متفاوتی در بدن تنظیم می‌شوند. برای مثال، کسی که قند زیادی مصرف می‌کند ممکن است تری‌گلیسرید بالایی داشته باشد، اما سطح LDL او نرمال باشد. در مقابل، فردی که سابقه خانوادگی کلسترول بالا دارد ممکن است علی‌رغم داشتن سطح تری‌گلیسرید نرمال، دچار LDL بالا باشد.»

به همین دلیل، انجام آزمایش کامل پروفایل لیپید اهمیت دارد؛ تمرکز فقط بر یکی از این دو شاخص می‌تواند بخش مهمی از خطر قلبی را نادیده بگذارد. هر عدد، داستان متفاوتی روایت می‌کند، و هر دو برای سلامت قلب مهم‌اند.

تفاوت در رویکردهای درمانی

به گفته‌ی متخصصان، رویکرد درمانی برای تری‌گلیسرید بالا و LDL بالا متفاوت است، زیرا این دو به مداخلات متفاوتی پاسخ می‌دهند.

دکتر چودری می‌گوید: «برای درمان LDL بالا، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند چربی‌های اشباع و ترانس در رژیم غذایی کاهش یابد، فعالیت بدنی افزایش پیدا کند و در صورت نیاز، داروهای استاتین تجویز می‌شود. سطح LDL بیشتر تحت تأثیر میزان کلسترول دریافتی و عملکرد کبد قرار دارد.»

در مقابل، تری‌گلیسرید بالا بیشتر به کاهش مصرف قند و الکل، کاهش وزن، ورزش منظم و در صورت نیاز، مصرف مکمل‌های امگا ۳ یا داروهای فیبرات پاسخ می‌دهد.

درحالی‌که هر دو وضعیت از سبک زندگی سالم سود می‌برند، تمرکز درمانی آن‌ها متفاوت است؛ مثلاً کاهش چربی‌ها برای کلسترول و کاهش قند برای تری‌گلیسرید. درمان زمانی مؤثرتر است که بر اساس نوع مشکل، شخصی‌سازی شود.

جمع‌بندی

سطح بالای تری‌گلیسرید و کلسترول، هر دو از عوامل خطر عمده برای بیماری‌های قلبی هستند. با این حال، این دو چربی از نظر ساختار، عوامل مؤثر و رویکرد درمانی کاملاً متفاوت‌اند. انجام آزمایش پروفایل لیپید می‌تواند به شما در ارزیابی وضعیت چربی‌های خون کمک کند و به پزشک امکان دهد تا خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را بهتر بررسی کرده و برنامه درمانی مناسب‌تری برای شما طراحی کند.