تراکم جمعیت در تهران به طور قابل توجهی بالاتر از بسیاری از شهرهای بزرگ جهان است. به عنوان مثال، تراکم جمعیت در منطقه ۱۰ تهران به ۴۵۰ نفر در هر هکتار می‌رسد، که حتی از غزه نیز بیشتر است. این تراکم بسیار بالاتر از شهرهای بزرگی همچون شیکاگو، لس آنجلس، نیویورک، شانگهای، پکن، سائوپائولو و سان فرانسیسکو است.
به گزارش صما ابوالفضل نوروزی، مدیر کل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، آمارهایی را ارائه کرده که نشان می‌دهد تراکم نفر در هکتار در شیکاگو ۱۵، لس آنجلس ۲۶، نیویورک ۲۲، شانگهای ۱۰۰، پکن ۷۰، سائوپائولو ۹۶ و سان فرانسیسکو ۳۱ است، در حالی که این عدد در تهران ۱۵۰ نفر است. این ارقام نشان‌دهنده بحران شهرسازی و مدیریت شهری در تهران هستند.
این میزان بالای تراکم جمعیت می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد از جمله فشار بر خدمات شهری، کیفیت زندگی پایین‌تر، مشکلات بهداشتی و افزایش ترافیک. بنابراین، نیاز به برنامه‌ریزی جامع و استراتژیک برای بهبود وضعیت شهری تهران احساس می‌شود.
چرایی و عواقب تراکم جمعیت در تهران
مشکل تراکم جمعیت در تهران به طور قابل توجهی ناشی از سیاست‌های ساخت و ساز و مدیریت شهری است. سیاست‌های فعلی ساخت و ساز در تهران با تمرکز بر ساخت مسکن بلندمرتبه، به افزایش تراکم جمعیت در مناطق خاص منجر شده و فشار زیادی بر زیرساخت‌های شهری وارد کرده است. کمبود فضای سبز و مناطق عمومی به دلیل تراکم بالای ساختمان‌ها، کیفیت زندگی شهروندان را کاهش داده و مشکلات بهداشتی را افزایش داده است. برنامه‌ریزی شهری در تهران غالباً بدون در نظر گرفتن نیازهای واقعی جمعیت و ظرفیت زیرساخت‌های موجود انجام می‌شود که این امر به ترافیک شدید، آلودگی هوا و کاهش کیفیت خدمات عمومی منجر شده است.
افزایش قیمت زمین و مسکن در تهران نیز باعث شده تا بسیاری از توسعه‌دهندگان به ساخت و سازهای فشرده و کم‌کیفیت روی آورند تا بتوانند سود بیشتری کسب کنند. این مسئله به کاهش کیفیت مسکن و افزایش تراکم جمعیت کمک کرده است. برای بهبود وضعیت، نیاز است که برنامه‌ریزی شهری جامع و استراتژیک با در نظر گرفتن نیازهای جمعیتی، ظرفیت زیرساخت‌ها و توزیع عادلانه خدمات عمومی تدوین شود. این برنامه باید به گسترش فضاهای سبز و مناطق عمومی نیز توجه داشته باشد.
سیاست‌های تشویقی برای ساخت مسکن با تراکم کم می‌تواند به کاهش فشار بر زیرساخت‌های شهری کمک کند. توسعه و بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی می‌تواند به کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک کند و به توزیع بهتر جمعیت در مناطق مختلف شهری یاری رساند. سیاست‌های کنترل قیمت زمین و مسکن می‌توانند به کاهش انگیزه برای ساخت و سازهای فشرده و کم‌کیفیت کمک کنند. این سیاست‌ها می‌توانند شامل قوانین محدودکننده در زمینه افزایش قیمت‌ها و حمایت از مسکن اجتماعی باشند.
مشارکت فعال شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری‌های شهری نیز می‌تواند به بهبود کیفیت برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های شهری منجر شود. این مشارکت می‌تواند از طریق نشست‌های عمومی، نظرسنجی‌ها و سایر ابزارهای مشارکتی انجام شود. تراکم بالای جمعیت در تهران نتیجه سیاست‌های نادرست ساخت و ساز و مدیریت شهری است. با تغییر رویکردها و اجرای سیاست‌های جامع و استراتژیک، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و کاهش فشار بر زیرساخت‌های شهری دست یافت. این تغییرات نیازمند همکاری نزدیک بین دولت، توسعه‌دهندگان و شهروندان است.