کمبود آب شیرین به یکی از جدی‌ترین بحران‌های قرن ۲۱ تبدیل شده است. بسیاری از شهرهای بزرگ جهان، از کیپ‌تاون و لیما گرفته تا تهران و فینیکس، با چالش تامین آب روبه‌رو هستند و پیش‌بینی سازمان ملل نشان می‌دهد که در پنج سال آینده تقاضا برای آب می‌تواند به‌طور چشمگیری از عرضه پیشی بگیرد. در چنین شرایطی، نگاه‌ها به سمت منبعی تازه و کمتر شناخته‌شده معطوف شده است: اعماق اقیانوس.
ایده‌ای نو از دل دریا
فناوری شیرین‌سازی زیرآبی (Subsea Desalination) مبتنی بر استفاده از فشار طبیعی موجود در عمق حدود ۵۰۰ متری اقیانوس است. در این روش، واحدهای اسمز معکوس به زیر آب منتقل می‌شوند و فشار هیدرواستاتیک، جداسازی آب از نمک را به‌طور طبیعی انجام می‌دهد. سپس آب شیرین‌شده از کف دریا به ساحل پمپاژ می‌شود.
به گفته الکساندر فوگلسانگ، مدیرعامل شرکت نروژی فلوشن (Flocean)، این یک فناوری انقلابی، به‌دنبال اختراع روشی کاملا جدید نیست، بلکه ترکیبی هوشمندانه از فناوری‌های موجود است. او تاکید می‌کند که مصرف انرژی در این روش تا ۵۰ درصد کمتر از تصفیه‌خانه‌های رایج خواهد بود و به دلیل طراحی ماژولار، امکان استقرار سریع و بدون نیاز به مهندسی اختصاصی در نقاط مختلف جهان فراهم است.
مزایا و برتری‌ها
فناوری شیرین‌سازی در اعماق دریا چند مزیت اساسی دارد:
- ثبات شرایط محیطی: در عمق اقیانوس، دما و فشار ثابت است و مشکلاتی مانند طوفان یا تغییرات فصلی دما وجود ندارد.
- کاهش آلودگی میکروبی: نسبت به آب‌های سطحی، اعماق دریا باکتری و جلبک کمتری دارد و نیاز به پیش‌تصفیه شیمیایی کمتر می‌شود.
- حذف نگرانی‌های زیباشناسی: چون تجهیزات در زیر آب قرار می‌گیرند، دیگر خبری از ساخت سازه‌های عظیم و ناخوشایند در کنار ساحل نیست.
چالش‌ها و پرسش‌های زیست‌محیطی
با وجود این مزایا، کارشناسان هشدار می‌دهند که فناوری زیرآبی بدون چالش نیست. هزینه تمام‌شده همچنان بالاست و حتی با کاهش ۴۰ درصدی نسبت به روش‌های زمینی، این فناوری نسبتا گران محسوب می‌شود.
نضال هلال، پژوهشگر برجسته و استاد دانشگاه نیویورک در ابوظبی، می‌گوید: «این فناوری هنوز در مقیاس بزرگ اثبات نشده است. باید توجه داشت که پس از شیرین‌سازی، آب باید از عمق صدها متری به سطح منتقل شود که خود هزینه‌بر است.»
از سوی دیگر، نگرانی‌هایی درباره اثرات این فناوری بر اکوسیستم‌های دریایی مطرح است. آدینا پیتان، استاد موسسه علوم دریایی دانشگاه کالیفرنیا در سانتاکروز، هشدار می‌دهد که ناحیه نیمه‌تاریک اقیانوس (۲۰۰ تا ۱۰۰۰ متر عمق) زیستگاه گونه‌های مهمی مانند نهنگ‌ها و ماهیان مرکب است. برداشت گسترده آب و دفع شورابه می‌تواند بر چرخه کربن و حیات این موجودات اثر منفی بگذارد.
محدودیت جغرافیایی
این فناوری برای همه سواحل کاربردی نیست. مناطقی که بر روی فلات قاره‌ای گسترده قرار دارند، به دلیل فاصله زیاد تا آب‌های عمیق، هزینه اجرای چنین پروژه‌هایی را بسیار بالا می‌برند. در مقابل، سواحل با شیب تند گزینه‌های بهتری محسوب می‌شوند زیرا دسترسی به آب‌های عمیق سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر است.
آینده شیرین‌سازی زیرآبی
با وجود تردیدها، پروژه‌های آزمایشی متعددی در حال اجراست. شرکت فلوشن در حال ساخت نخستین واحد بزرگ شیرین‌سازی زیرآبی در نروژ است که قرار است از سال ۲۰۲۶، آب یک مجتمع صنعتی را تامین کند. همچنین، شرکت هلندی واترایز برنامه دارد نخستین پروژه خود را در خلیج عقبه راه‌اندازی کند و در آمریکا نیز شرکت اوشن‌ول نمونه آزمایشی خود را در نزدیکی لس‌آنجلس آزمایش می‌کند.
به باور فوگلسانگ، بزرگ‌ترین مانع نه فنی بلکه اقتصادی و مدیریتی است. صنعت آب به‌طور سنتی محافظه‌کار است و اجرای پروژه‌های زیرساختی بسیار پرهزینه. بنابراین، قراردادهای بلندمدت دولتی و مشارکت سرمایه‌گذاران نقشی تعیین‌کننده در آینده این فناوری خواهند داشت.
نضال هلال معتقد است که شیرین‌سازی زیرآبی پتانسیل تبدیل‌شدن به یک راهکار جهانی را دارد، اما تحقق آن در مقیاس شهری دست‌کم یک دهه زمان خواهد برد.
source