شاهچراغ شیراز، محل دفن پسر امام موسی کاظم است که سومین مقصد مذهبی کشورمان است. مساجد و امامزاده‌ها معماری مذهبی دارند که ساختار معماری مشترکی بین آنها دیده می‌شود. از صحن و سرای آن تا ضریح و گنبد امامزاده همه بر اساس اصول معماری ایرانی در طی دوره‌های مختلف شکل گرفته‌اند. در این مطلب درباره‌ی معماری شاه چراغ بخوانید.

شاهچراغ کجاست؟

شاهچراغ نام امامزاده‌ای در شیراز است که محل دفن پسر بزرگ امام موسی کاظم (ع)، به نام احمد بن موسی است. هچنین آرامگاه محمد بن موسی کاظم، پسر دیگر امام موسی کاظم هم در این مجموعه قرار دارد. به همین دلیل به نام آستان مقدس محمدی هم خوانده می‌شود. این بنای تاریخی از دوره اتابکان، قرن ششم هجری ساخته شد و در طی زمان تغییرات و مرمت‌های زیادی در آن انجام شده است.

معماری شاه چراغ شیراز

برای بررسی سبک معماری شاه چراغ، لازم است بخش‌های مختلف آن را بشناسیم. در هر قسمت آن هنرهای زیبای معماری ایرانی دیده می‌شود. در ادامه راجع به معماری بخش‌های مختلف شاهچراغ بخوانید.

مطلب پیشنهادی: این مرد، معماری برای تمام فصول بود!

ایوان‌ها در معماری شاهچراغ

ایوان در امامزاده‌ها، فضایی نیمه باز که حد واسط بین فضای بسته و باز مسجد یا امامزاده است. ایوان باعث برجستگی و شکوه بنا می‌شوند. تاریخ بنای اولین ایوان در شاهچراغ به دوره علاالدوله قاجار می‌رسد که در شرق حرم قرار گرفته است. این ایوان ده ستون با ارتفاع 10.5 متر دارد. در اطراف آنها اسما الهی نوشته شده و زیر آنها مقرنس‌های چوبی دیده می‌شود.

معماری حرم شاهچراغ

در قرن ششم حرم کوچکی بر مدفن شاهچراغ (ع) ساخته می‌شود. در زمان آل مظفر، تاشی خاتون مادر ابواسحاق اینجو، گنبد و بارگاهی را به آن اضافه می‌کند. آینه کاری یکی از تزئینات جذاب در معماری ایرانی بناهای مذهبی است. آینه کاری‌های سقف و دیوارهای حرم شاهچراغ، در سال 1305 هجری قمری توسط استاد زین‌العابدین انجام می‌گیرد.

صحن شاهچراغ

صحن همان حیاط یا میانسرا است که در معماری ایرانی در مدرسه، مسجد و یا کاروانسرا دیده می‌شود. در گذشته هریک از حرم‌های احمدی و محمدی در شاهچراغ، دارای صحن مجزایی بودند و از طریق بازار به هم متصل می‌شدند، ولی امروزه هر دو مرقد مطهر در یک صحن قرار گرفته‌اند. همچنین یک حوض در صحن حرم قرار دارد که با سنگ‌های بزرگ نی‌ریز ساخته شده است.

ضریح شاهچراغ

ضریح بخشی از فضای داخلی شاهچراغ است که روی مقبره ساخته شده است. تاریخچه ساخت ضریح به دوران صفویه برمی‌گردد. اولین ضریح شاهچراغ در زمان فتحعلی شاه قاجار برمی‌گردد. گفته می‌شود بعدا یک ضریح دیگر برای شاهچراغ ساخته شد که اسکلتی چوبی و روکشی نقره‌ دارد.

گلدسته‌ها در معماری شاهچراغ

مناره یا گلدسته یکی از اجزای معماری اماکن مذهبی و اسلامی است. دو گلدسته زیبا در شمال و جنوب محوطه شاهچراغ وجود دارد که به شکلی قرینه و کاشی‌کاری شده ساخته شده‌اند.

گنبد در معماری شاهچراغ

سازه‌ای نیمکره‌ای شکل که برای مساجد و امامزاده‌ها ساخته می‌شود. اولین گنبد برای شاهچراغ در سال 605 هچری شمسی در زمان اتابکان ساخته شد. مجددا در دوره قاجار و پس از وقوع زلزله‌ای مخرب، گنبد جدیدی برای این بنا ساخته شد. پس از چندین بار مرمت و تغییر در سال 1338 گنبد جدیدی بر بنای شاهچراغ ساخته شد. به این نوع گنبد غنچه‌ای گفته می‌شود، زیرا مانند گنبدهای متداول به شکل نیم کرده نیست و حالت غنچه‌ای دارد.

تزئینات در معماری شاهچراغ

اغلب تزئیناتی که در معماری ایرانی وجود دارد در معماری شاهچراغ دیده می‌شوند. کاشی‌کاری، آینه‌کاری، مقرنس و… از جمله تزئینات معماری شاهچراغ است که در بخش‌هایی مانند حرم، ستون‌ها، ایوان و گنبد دیده می‌شود.

مطلب پیشنهادی: پشت پرده تخریب بافت تاریخی شیراز

در پایان

در این مطلب با معماری شاهچراغ و بخش‌های مختلف آن آشنا شدیم. این بنا نمونه‌ای از نمایش معماری ایرانی در اماکن مذهبی است.